در جنگ نهروان عبد الله بن عبّاس از طرف امام علی(ع) به عتّاب بن اَعوَر خارجی گفت: سرزمين اسلامی از آنِ خداست و پیامبر(ص) بنیان آن را استوار ساخت، ولی امتش بعد از او آن را خراب کرده اند نه اهل بیت او، و تو از امتش هستی پس گناهکار هستی. خوارج گفتند: امام  در دين خدا داور برگزيد و از ايمان بيرون شده، پس بايد توبه كند؛ ابن عبّاس گفت: پيامبر(ص) هم در ماجراى بنى قريظه داور تعین کرد. خوارج چون قادر به جواب نبودند گفتند: لا حُكمَ إلاّ للهِ.

در آيات 111 و 112 سوره آل عمران سخن از اهل كتاب بخصوص يهود به ميان آمده و در رابطه با آنها چند پيش گوئى را بيان مى كند؛ از جمله: نمی توانند به مسلمانان زیان برسانند با اینکه آن زمان قدرت داشتند؛ در هر جنگی با یاران پیامبر(ص) شکست می خورند؛ هرگز روی پای خود نخواهند ایستاد. سرنوشت یهود حجاز به روشنی تحقق این پیش گویی را نشان می دهد.

پیامبر(ص) بلافاصله بعد از پایان «جنگ احزاب»، از طرف خداوند مأمور شد، حساب یهود «بنى قریظه» را روشن سازد. محاصره دژهای آنان 25 روز طول کشید. ابولبابه برای مشورت نزد آنها رفت. او با دیدن ناله ی زنان و کودکان دلش سوخت و با اشاره به گلویش فهماند سزای پیمان شکنی جز مرگ نیست ولی پشیمان شد و توبه کرد. رسول اکرم(ص) سعد بن معاذ را با رضایت خودشان قاضی قرار داد و او حکم به اعدام جنگجویان و اسارت سایرین و تقسیم اموالشان داد. اما گروهى از آنان اسلام را پذیرفتند و نجات یافتند.

این آیات درباره عبداللّه بن ابى و جمعى از منافقان مدینه نازل شد که به یهود بنى نضیر گفتند: شما در دژهاى خود بایستید ما و طایفه بنى قریظه و سایرهم پیمان هاى شما با شما هستیم. همین امر سبب شد که، یهود بنى نضیر بر مخالفت پیامبرتشویق شوند.

یهود بنى قریظه پیشنهاد صلحى را قبول کردند که از سرزمین مدینه کوچ کرده و به سوى شام بروند .پیامبر(ص) برای حکمیّت، سعد بن معاذ را پیشنهاد داد. آنها تقاضا کردند که پیامبر ابُولُبابه را برای مشورت بفرستد. ابُولُبابه در مشورت خیانت کرد. آیه هاى فوق درباره او نازل شد. ابُولُبابه سخت پشیمان گشت و خود را با طنابى به یکى از ستون هاى مسجد بست. خداوند توبه اش را پذیرفت و اوهم  یک سوم از اموالش را صدقه داد.

امام باقر(ع) در رد استدلال خوارج، به «نافع بن ازرق»، يكى از سران خوارج فرمود: «خداوند در شريعت پيامبر خود در دو مورد دو نفر را حكم قرار داده است؛ يكى در مورد اختلاف ميان زن و شوهر و ديگرى داورى «سعد بن معاذ» است كه پيامبر اسلام او را ميان خود و قبيله يهودى «بنى قريظه» حكم قرار داد. آيا نمى دانيد كه امير مومنان حكميت را به اين شرط پذيرفت كه دو داور بر اساس حكم قرآن داورى كنند و از حدود قرآن تجاوز نكنند و شرط كرد كه اگر بر خلاف قرآن راى بدهند، مردود خواهد بود؟».