افعال و عملکرد عقل از دیدگاه قرآن

افعال و عملکرد عقل از دیدگاه قرآن کدامند؟

افعال و عملکرد عقل طبق بیان قرآن عبارت اند از: 1- ذكر؛ نقطه مقابل نسيان. 2- فكر؛ انديشيدن و فعاليت عقل. 3- فقه؛ فهم و علم پیدا کردن از روی ادله. 4- شعور؛ علم و آگاهى و احساس درونی. 5- بصيرت؛ قوّه ادراك و علم. 6- درايت؛ علم و آگاهى و هوشيارى. هر كدام از الفاظى كه در قرآن براى كار عقل و خرد استعمال شده و مفهوم علم و ادراك را مى رساند، به يكى از ابعاد علم اشاره مى كند و در هر مورد متناسب با آن بكار رفته است.

راه های شناسائی عیوب در خود

چگونه به عیوب خود پی ببریم؟

براى پى بردن به عيوب خويش چهار راه وجود دارد؛ نخست: به سراغ استادى برویم كه آگاه از عيوب نفس است. دوم: دوست راستگوى آگاه و با ايمانى جستجو كنیم و او را مراقب خويش سازیم تا احوال و افعال ما را مورد بررسى دقيق قرار دهد. طريق سوم: انسان عيوبش را از زبان دشمنانش بشنود. چهارم: انسان با مردم معاشرت كند، آنچه را از صفات آنها نكوهيده مى بيند در مورد خودش نيز بررسى كند.

خالقیت خدا، دلیلی بر جبری بودن افعال ما!

آیا خالقیت خدا نسبت به همه چیز دلیل بر جبر مى شود؟

برخی آیه «اَللّهُ خالِقُ کُلِّ شَىء» را شامل اعمال نیز دانسته و آن را دلیل بر جبر بیان کرده اند؛ در حالیکه اگر دلالت بر جبر داشت در جمله های دیگر آیه، بت پرستان را مورد سرزنش قرار نمی داد، ضمن اینکه این مسئله با اختیار انسان منافات ندارد؛ زیرا خدا انسان را فاعل مختار خلق کرده و هم او خالق است (نسبت به همه چیز و حتى افعال ما) و هم ما فاعل مختاریم و این دو در طول هم است نه در عرض هم.

چگونگی اراده خداوند

تعلق اراده الهى به موجودات چگونه است؟

اراده خدا همان ایجاد افعال است نه چیز دیگر. از این رو خداوند می فرماید: «هنگامى که ما چیزى را اراده کنیم فقط به آن مى گوئیم موجود باش! آن نیز بلافاصله موجود مى شود». هم چنین امام رضا(ع) می فرمایند: «اراده خدا همان ایجاد کردن او است و نه غیر آن، زیرا که در خداوند نه اندیشه اى وجود دارد و نه تصمیمى». بنابراین، اراده خدا همان ایجاد افعال است لا غیر، خداوند مى گوید: موجود باش، آن هم موجود مى شود، بى آن که نیازی به سخن گفتن، تصمیم گیری و تفکر داشته باشد، و این اراده خدا همچون ذاتش غیر قابل توصیف است.

انحراف اشاعره و معتزله در توحيد خالقيّت

انحرافات اشاعره و معتزله در توحيد در خالقيّت چيست؟

اشاعره و معتزله با انکار اصل «علیت» در عالم خلقت، در مساله «توحید خالقیت» به بیراهه رفته اند. اشاعره با این اندیشه، افعال انسان را مخلوق خدا مى دانند و اين بدترين نوع جبر است و معتزله در نقطه مقابل، انسان را در کلیه اعمالش مستقل دانسته و او را خالق كوچك و خدا را خالق بزرگ مى دانند. لکن هر دو گرفتار نوعى از شرك اند؛ نظر معتزله مخالف صريح آيات قرآن است و اعتقاد اشاعره خلاف وجدان و حسّ است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ رسولُ اللّه صلّى اللّه عليه و آله :

يا فاطِمَةُ! کُلُّ عَيْنٍ باکِيَهٌ يَوْمَ الْقيامَةِ اِلاّ عَيْنٌ بَکَتْ عَلى مُصابِ الْحُسَينِ فَاِنِّها ضاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ بِنَعيمِ الْجَنّةِ.

فاطمه جان !روز قيامت هر چشمى گريان است ؛ مگر چشمى که در مصيبت و عزاى حسين گريسته باشد، که آن چشم در قيامت خندان است و به نعمتهاى بهشتى مژده داده مى شود.

بحارالانوار، ج 44، ص 293