على بن محمد بن عباس ابو حیّان توحیدى (310 یا 320 ـ 400 ق) از علماى معتزلى اهل سنت به شمار مى رود که گرایش هایى به فلسفه و صوفیگرى داشت. او به شدت تحت تاثیر اندیشه هاى جاحظ معتزلى قرار داشت و بر سبک و مسلک وى به تصنیف کتاب پرداخت. ابو حیّان با شیعیان و عقاید شیعه به شدت عناد و دشمنى داشت؛ او  بر ضد شیعه و بزرگان آن حدیث جعل می کرد. ماجراى جعل حدیث او توسط علامه امینى در کتاب «الوضّاعین و احادیثهم» نقد و بررسى شده است. احادیث وى در کتاب «الامتاع و الموانسه» موجود است. ابو حیّان فتواهاى عجیبى هم صادر مى کرد که خلاف قرآن و نصوص صریح نبوى بود. نقل است که توحیدى در اواخر عمرش بسیارى از نوشته هایش را قبل از منتشرکردنِ آنها به دلیل نداشتن محتواى قابل اعتنا سوزانده و از بین برده است.

تنها راه براى پى بردن به نظم در جهان طبیعت، مطالعه و تفکّر در موجودات عالم است و در این مسیر نمی توان تنها به حواس ظاهری اکتفا کرد. نتایج مطالعه میلیون ها دانشمند، اسرار پاره ای از موجودات عالم را برای بشریت آشکار ساخته، و ما باید با نگاه توحیدی، فرآورده هاى علمى آنان را مورد مطالعه و بررسى قرار دهیم.

قرآن در ترسیم فطرت توحیدی انسان می فرماید: «هنگامى که بر کشتى سوار مى شوند خدا را با اخلاص کامل مى خوانند، و غیر او از نظرشان محو مى شود، اما هنگامى که از طوفان و گرداب، رهایى مى بخشد و به خشکى مى رساند باز مشرک مى شوند».  در حقیقت نور توحید در درون همه انسانها نهفته است و آداب و رسوم خرافی و تربیت های غلط بر روی آن پرده می افکند. اما در شدائد که انسان دست خود را از همه اسباب ظاهری کوتاه می بیند بی اختیار به سراغ قدرت ماوراء طبیعت می رود و هر گونه فکر شرک آلود را از دل می زداید.

حکومت در نگاه انسان موحد، در تمامی ابعادش متعلق به خداوندست و پیامبران، اوصیا و انسان های صالح نمایندگان خداوند هستند. آنان باید برای رضای پرورگار به خدمت گزاری انسان ها بپردازند. خداوند به پیامبر(ص)، که سرآمد علم بود دستور می دهد با مردم مشورت کرده و آن ها را در حکومت سهیم گرداند. امروزه مردم با آرای خود حکومت، این امانت الهی را به شخصی می سپارند که دارای بینش الهی باشد. اما در مقابل، آرای انسان مادی، با رویکرد تمایلات شخصی، گروهی، زد و بندهای سیاسی و . . . به صندوق ها ریخته می شود.

قرآن در محیطی با افکار جاهلی و عقاید خرافی نازل شد که هیچ کس توانایی نکوهش این عقیده را نداشت. همانند بت های گوناگون و باور جاهلی، که فرشتگان را دختران خدا می دانست. در چنین شرایطی قرآن با قاطعیتی کم نظیر به کوبیدن این افکار و عقاید پرداخت. نزول قرآن در این شرایط، و بیان معارف ناب توحیدی، تنها معجزه ای از سوی خداوند می باشد.

در تطبیق مسائل علوم با قرآن سه نظریه وجود دارد: برخی راه افراط را پیموده و به بهانه خدمت به قرآن، آیات آن را با کم ترین تناسب، بر فرضیات علمی تطبیق دادند. این کار نه تنها خدمت به قرآن نیست بلکه مایه بی اعتباری آن است. دسته دوم راه تفریط را پیموده و معتقدند حتی در مسلماتی که با برخی از آیات هماهنگ باشند نیز نباید تطبیقی صورت گیرد. اما راه صحیح حد وسط است که می گوید: در مسلمات علمی که با دلالت صریح آیات قرآن هماهنگ است این توافق نشانه عظمت قرآن است.