کتاب «تنزیه الانبیاء» که نام اصلی و کامل آن عبارت است از «تنزیه الانبیاء و الائمه»(علیهم السلام) عن الذنوب و القبایح، توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355 ق ـ 436 ق) تالیف شده است. او این کتاب را در پاسخ به درخواست یکی از شاگردان خود نوشته است تا در آن به شبهات فرقه های انحرافی اسلام درباره مساله عصمت پیامبران و امامان از گناه پاسخ بگوید

کتاب «جمل العلم و العمل»، یا «جمل العقائد» کتابی است در زمینه اصول دین و احکام شریعت در مذهب تشیع که توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355 ق ـ 436 ق) تالیف شده است. این کتاب یکی از مشهورترین کتاب‌های سید مرتضی به شمار می رود و در عین اختصار در بردارنده مهم ترین مباحث کلام و فقه شیعه در نیمه نخست قرن پنجم می باشد که مبنای بسیاری از کتاب‌های قرون بعدی قرار گرفت.

کتاب «الشافی فی الامامه و ابطال حجج العامه» یکی از مهمترین کتاب های تدوین شده در زمینه امامت و پاسخ به مسائل پیرامون آن است که توسط ابو القاسم علی بن حسین بن موسی سید مرتضی علم الهدی (355ق ـ 436 ق) تالیف شده است. «سید مرتضی» این کتاب را در مقام پاسخگویی به شبهات «قاضی عبدالجبار» معتزلی درباره امامت تالیف کرد.

کتاب «الذریعه الی اصول الشریعه» توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355ق ـ 436ق) تالیف شده است. او از دانشمندان برجسته شیعه به شمار می رود و این کتاب را در زمینه اصول فقه نگاشته و در ضمن تقریر مباحث آن به برخی از مهم ترین مسائل پرچالش اصولی و کلامی نیز پرداخته است؛ مسائلی مثل اعتبار اجماع، خبرواحد و تواتر، عدم اعتبار شرعی عادت های عرفی مردم، اعتبار مذهب راوی برای نقل گفتار پیامبر، حقیقت بداء و فرق آن با نسخ و تخصیص، حقیقت معرفتی و شرعی خبرو اقسام آن، اعتبار گفتار صحابه، و نقش و جایگاه مسئله اجماع در مسائل فقهی و اصولی (اعم از اصول فقه، فقه، و اصول دین مثل تعیین امام).

کتاب «المقنع فی الغیبه» توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355 ق _ 436 ق) تالیف شده است. او که از ارکان اصلی علم کلام در تاریخ تشیع است و همه بزرگان قرن پنجم بر سر سفره دانش او نشسته اند این کتاب را برای وزیر و پسر وزیر دولت وقت خود یعنی ابوالحسین علی بن الحسین بن علی بن هارون بن عبد العزیز اراجنی مغربی وزیر و ابویحیی ابن الوزیر نوشت تا ابعاد مسئله غیبت امام عصر ارواحنا فداه را به طور علمی و دقیق، روشن و اثبات گرداند.

«رسائل الشریف المرتضی» مجموعه ای از کتاب‌ها، کوته نوشته ها و نامه های سید ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355 ق ـ 436 ق) است که در یک کتاب گردآوری و تنظیم شده و در چهار مجلد چاپ شده است. سید مرتضی که یکی از مهمترین ا رکان بنیان‌ گذار اندیشه و علوم شیعه در قرن چهارم و پنجم هجری به شمار می رود، در زمینه های مختلف علمی مثل فقه، اصول فقه، ادبیات، تفسیر، تاریخ، حدیث و کلام تبحر و ابتکار داشت و کتاب‌ها و آثار علمی فراوانی از خود به جا گذاشته است که کتاب‌های معروف او در مجلدات مستقل منتشر شده و تک نوشته ها و نامه ها، و کتاب‌های مختصر او در مجموعه رسائل مرتضی گردآوری شده است.

ابن أبي الحديد سنّی مى‏ نويسد: «علم كلام و اعتقادات، كه اشرف علوم است، از كلام امام على(ع) اقتباس شده است» و اربلى شیعه مى ‏نويسد: «پيشوايان مكتب‏هاى كلامى؛ يعنى اشاعره، معتزله، شيعه و خوارج، همه خود را منسوب به آن حضرت مى ‏دانند».
اوَّلين مناظره كننده در تشيُّع أبوذر غفارى‏ مى ‏باشد.  أوَّلين كسى كه علم كلام را تصنيف و تدوين كرد، «عيسى بن رَوْضَه» إمَامى تابعى‏ بوده است.  اوّلين طبقه از مشاهير أئمَّه علم كلام از شيعيان هستند، از جمله آنها: ‏كُمَيْل بن زياد؛ سُلَيْم بن قَيْس هِلَالى؛ حارث أعْوَر هَمْدانى‏ و جابر بن يزيد بن حارث جُعْفىمی باشند.

ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی، معروف به شیخ طوسی و ملقب به «شیخ الطائفه» (385 ـ 460 ق) یکی از ارکان مهم مذهب شیعه در زمینه های مختلف علمی مثل حدیث، تاریخ، فقه، کلام، رجال، و تفسیر به شمار می رود. او در طوس متولد شد و پس از رشد در آن دیار در سن بیست و سه سالگی (یعنی در سال 408ق) برای ارتقای دانش خود و استفاده از محضر اساتید برجسته زمان خود به بغداد سفر کرد. شیخ طوسی پس از گرفتاری‌ها و فتنه های بغداد به نجف اشرف رفت و در نجف اشرف حوزه علمیه ای تاسیس نمود که بزرگترین حوزه علمیه در میان شیعیان گردید و در جوار حرم امام الموحدین علی بن ابی طالب(ع) در گذشت.