پاسخ اجمالی:
کتاب «الذریعه الی اصول الشریعه» توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355ق ـ 436ق) تالیف شده است. او از دانشمندان برجسته شیعه به شمار می رود و این کتاب را در زمینه اصول فقه نگاشته و در ضمن تقریر مباحث آن به برخی از مهم ترین مسائل پرچالش اصولی و کلامی نیز پرداخته است؛ مسائلی مثل اعتبار اجماع، خبرواحد و تواتر، عدم اعتبار شرعی عادت های عرفی مردم، اعتبار مذهب راوی برای نقل گفتار پیامبر، حقیقت بداء و فرق آن با نسخ و تخصیص، حقیقت معرفتی و شرعی خبرو اقسام آن، اعتبار گفتار صحابه، و نقش و جایگاه مسئله اجماع در مسائل فقهی و اصولی (اعم از اصول فقه، فقه، و اصول دین مثل تعیین امام).
پاسخ تفصیلی:
کتاب «الذریعه الی اصول الشریعه» توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355ق ـ 436ق) تالیف شده است. او از دانشمندان برجسته شیعه به شمار می رود و این کتاب را در زمینه اصول فقه نگاشته و در ضمن تقریر مباحث آن به برخی از مهم ترین مسائل پرچالش اصولی و کلامی نیز پرداخته است؛ مسائلی مثل اعتبار اجماع، خبرواحد و تواتر، عدم اعتبار شرعی عادت های عرفی مردم، اعتبار مذهب راوی برای نقل گفتار پیامبر، حقیقت بداء و فرق آن با نسخ و تخصیص، حقیقت معرفتی و شرعی خبرو اقسام آن، اعتبار گفتار صحابه، و نقش و جایگاه مسئله اجماع در مسائل فقهی و اصولی (اعم از اصول فقه، فقه، و اصول دین مثل تعیین امام).
شیوه تدوین کتاب الذریعه:
سید مرتضی کتاب الذریعه را در قالب یک مقدمه و پانزده باب تنظیم کرده است که مهمترین مطالب اصول فقه را شامل می شود و در هر باب چهار الی پانزده فصل را مرتب کرده و در ضمن هر باب مطالب متفرقه ای را بدون عنوان آورده است.
این کتاب در واقع جزء اولین کتاب های شیعه در زمینه اصول فقه به شمار می رود که منبع علمی و الهام بخش بسیاری از دانشمندان شیعه در قرون متاخر گشته است. حتی معتبرترین کتاب اصولی یعنی «عده الاصول» شیخ طوسی در واقع مبتنی بر این کتاب نگاشته شده است.
عده ای از بزرگان شیعه به تلخیص و شرح این کتاب پرداخته اند و حتی نظرات سید مرتضی در این کتاب مورد توجه علمای اهل سنت نیز قرار گرفته است.
کتاب هایی در زمینه تلخیص یا شرح کتاب الذریعه نوشته شده است که عبارتند از:
1ـ نکت البدیعه فی تحریر الذریعه که توسط علامه حلی تحریر گشته است.
2ـ تلخیص مسائل من الذریعه که توسط ابوالحسن علی بن ابی القاسم زید بن محمد بیهقی معروف به فرید خراسان( استاد ابن شهر آشوب) تدوین شده است.
3ـ شرح مسائل الذریعه که توسط عمادالدین طبری نویسنده کتاب مناقب الطاهرین نگاشته شده است.
4ـ شرح الذریعه که سید کمال الدین المرتضی بن المنتهی مرعشی استاد شیخ منتجب الدین رازی آن را تالیف کرده است.
5ـ المستقصی فی شرح الذریعه که توسط قطب الدین راوندی نگاشته شده است.
در این کتاب مبانی اساسی کلامی و اصولی اجتهادبه صورت دقیق و کاملاً شیعی تقریر شده است. کتاب الذریعه بارها در کشور های اسلامی مثل لبنان، عراق و ایران به چاپ رسیده است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.