دیدگاه اسلام درباره «گریه»

آیا اسلام «گریه» در فراق عزیزان را ممنوع کرده است؟

آنچه از روايات استفاده مى شود این است كه گريستن در مصائب عزيزان ممنوع نيست؛ و فقط جزع و بى تابى و ناشكرى ممنوع است. در حديثى مى خوانيم: «هنگامى كه خبر وفات جعفر بن ابى طالب و زيد بن حارثه [در جنگ موته] به پيغمبر رسيد، هنگامى كه وارد خانه مى شد شديداً براى آنها گريه مى كرد». نبايد فراموش كرد جزع و بى تابى، افزون بر اينكه نوعى ناسپاسى در پيشگاه خداست، آثار بسيار مخربى روى اعصاب انسان دارد و گاه او را تا سرحد جنون پيش مى برد.

ارزش و اهميت «صبر» در کلام امام علي(ع)

امام علي(علیه السلام) در حکمت 211 نهج البلاغه، درباره ارزش و اهميت «صبر» چه می فرمایند؟

امام علي(ع) درباره ارزش و اهميت «صبر» می فرماید: «صبر با مصائب مى جنگد و جزع به حوادث دردناك زمان كمك مى كند». انسان در طول زندگی با مشکلاتی مواجه است که صبر و شکیبایی می تواند تاثیر حوادث را کاهش دهد. از طرفی گذشت زمان موجب تحليل تدريجي قواى انسان و نزديك شدن به مرگ مي شود و جزع و بى تابى سبب تشديد آثار آن مى شود. بنابراين همان گونه كه صبر و شكيبايى با حوادث تلخ مى جنگد و انسان را در برابر آنها استوار مى كند؛ جزع و بى تابى به كمك آن حوادث آمده، و آثار آن را در وجود انسان عميق و عميق تر مى سازد.

فرق «جزع» با ابراز احساسات معقول

چه فرقی بین «جزع» با ابراز احساسات معقول وجود دارد؟

قلب انسان كانون عواطف و احساسات است و هرگاه عزيزى را از دست دهد ناراحت گشته و اشك هايش جارى مى شود و نبايد هرگز اين گونه اظهار تأثّر را با جزع و بى تابى و بى صبرى اشتباه كرد. بنابراين گريه و سوگوارى براى از دست دادن عزيزان يك امر طبيعى و انسانى است. مهم آن است كه انسان در مصيبت، سخنى كه حاكى از ناشُكرى و شكايت باشد بر زبان نراند. در این رابطه پیامبراکرم(ص) می فرمایند: «كسى كه لطمه به صورت زند و يا گريبان چاك كند، يا [به هنگام مصيبت] سخنانى همانند مردم جاهليت بر زبان راند، از ما نيست».

تکالیف مؤمنین نسبت به امام زمان(عج)

مؤمنین چه تکالیف و وظايفی نسبت به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) بر عهده دارند؟

تکالیف مؤمنین نسبت به امام زمان(عج) عبارتند از: ايمان به حتمى بودن خروج حضرت مهدى(عج)، صبر و تمسك به دين حق در فتنه ها، درخواست معرفت پیدا کردن به امام زمان(عج) از خداوند، تجديد بيعت و ثبات بر اطاعت، مقابله با شبهات، كمك به برادران مؤمن، فريب نخوردن از مدعيان دروغين مهدويت، زياد دعا كردن براى تعجيل فرج، وقت معين نكردن براى ظهور، دوست داشتن حضرت و ... .

پیامدهای «جزع» و ترک «صبر»

امام علی(علیه السلام) در حکمت 189 نهج البلاغه، در مورد پیامدهای «جزع» و ترک «صبر» چه می فرماید؟

امام علی(ع) در مورد ترك «صبر» می فرماید: «كسى كه صبر و شكيبايى او را نجات ندهد بى تابى او را از پاى در مى آورد». در طول زندگى انسان همواره مشكلات فراوانى وجود دارد، و ممکن است انسان در این مسیر شکیبایی کرده و یا از خود بى تابى نشان دهد، و البته در این بین انسان عاقل راه نخست را بر مى گزيند تا از اجر صابران برخوردار گردد. امام صادق(ع) می فرماید: «در برابر مشكلات و مصائب صبر و شكيبايى داشته باشيد؛ زيرا كسى كه صبر نكند جزع او را هلاك خواهد كرد و هلاكت او در اين است كه پاداشى به او داده نخواهد شد».

راهکار امام علی(ع) برای رسیدن به «آرامش»

امام علی(علیه السلام) در حکمت 213 نهج البلاغه، چه راهکاری را برای رسیدن به «آرامش»، ارائه می نماید؟

امام علی(ع) درباره تحصیل «آرامش» در زندگی می فرماید: «چشم خود را بر خاشاك فرو بند وگرنه هرگز رضايت خاطر پيدا نخواهى كرد»، منظور حضرت این است که زندگى همه انسانها توام با مشکلات و نیازمند تحمل و بردباری است، حال اگر انسان در برابر هر مشكلى بى تابى نماید، هرگز آرامش روحی را درک نکرده و از زندگی و نعمت هاى پروردگار خشنود نمی شود و ممکن است سر از شكايت از خدا درآورده و سعادت اخروی خود را به خطر بیندازد.

اخلاق، فردی یا اجتماعی

آیا مسائل اخلاقی در رابطه انسان با دیگران شکل می گیرد یا در زندگی فردی هم صادق است؟

در عين اين كه بايد اعتراف كرد كه بسيارى از فضائل و رذائل اخلاقى با زندگى اجتماعى انسان بستگى دارد، لکن چنان نيست كه اين مسأله عموميّت داشته باشد، زيرا بسيارى از مسائل اخلاقى هستند كه فقط جنبه فردى دارند و در مورد يك انسان تنها نيز كاملا صادق است. البتّه نمى توان انكار كرد كه اخلاق فردى نيز تأثير غير مستقيم بر مسائل اجتماعى دارد.

حکمت «نماز» از منظر قرآن

خداوند در قرآن کریم چه حکمتی برای «نماز» بیان نموده است؟

قرآن درباره «نماز» مي فرمايد: «نماز بخوانيد تا ياد مرا زنده كنيد [و من در ياد شما به وسيله نماز ظهور كنم]». اگر ياد خدا به وسيله نماز ظهور كرد، آن قلب، مطمئن است. از طرفي ياد خدا دلها را مطمئن مي كند. در سوره معارج هم مي فرمايد: «اگر رنج و شرّي به انسان برسد، جزع و بي ‏تابي كرده و صبر را از دست مي دهد و اگر خيري به او برسد سعي مي كند به ديگران نرسد و نرساند، مگر نمازگزاران». بنابر این نمازگزار كسي است كه سركشي طبيعت را رام و در شدايد و سختيها جزع نكند.

معنای «صبر»

معنا و مفهوم واژه «صبر» چیست؟

منظور از «صبر» همان استقامت در برابر مشكلات و حوادث گوناگون است كه نقطه مقابل آن جزع، بى تابى و تسليم شدن در برابر مشكلات است. این مسئله علاوه بر زندگى مادى در زندگى معنوى نيز وجود دارد. به عبارت دیگر اگر انسان در برابر نفس سركش و هوی و هوس ها و زرق و برق دنيا و جاذبه هاى گناه ايستادگى نكند و در طريق «معرفة اللّه» و اطاعت فرمان او با مشكلات نجنگد، هرگز به جايى نمى رسد. لذا علماى علم اخلاق، صبر را به سه دسته تقسيم مى كنند: صبر بر اطاعت، صبر بر معصيت و صبر بر مصيبت.

مذمّت «جزع» در روایات اسلامي

«جزع» در روایات اسلامي چگونه مورد مذمّت قرار گرفته است؟

در روايات اسلامى بحث هاى جالب و عميق و نكته هاى قابل ملاحظه اى درباره «جزع» آمده است، مانند: «از جزع و ناشكيبايى بپرهيز؛ زيرا اميد انسان را قطع و تلاش را ضعيف ساخته و غم و اندوه به بار مى آورد». «بى تابى از صبر و شكيبايى ناراحت كننده تر است». «مصيبت براى انسان صبور يكى است و براى انسان بى صبر و ناشكيبا دو تاست». «كسى كه صبر او را نجات ندهد، بى تابى او را هلاك خواهد كرد» و ... .

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الرّضا عليه السّلام :

مَنْ کانَ يَوْمُ عاشورا يَوْمَ مُصيبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ جَعَلَ اللّهُ عَزّوَجَلّ يَوْمَ القيامَةِ يَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ

هر کس که عاشورا، روز مصيبت و اندوه و گريه اش باشد، خداوند روز قيامت را براى او روز شادى و سرور قرار مى دهد.

بحارالانوار، ج 44، ص 284