عزاداری برای امام حسین(ع) نه تنها موجب هیچ نوع افسردگی نمی شود بلکه حتی برعکس، موجب رفع افسردگی می شود و این موضوع مورد تأیید پژوهش های علمی است. بررسی افراد مبتلا به درجاتی از افسردگی که در این مراسم شرکت کرده اند نشان داد که میانگین نمره آنها پس از مراسم به حدود سلامتی رسیده و بهبود پیدا کرده اند.
طبق روایات، صبر جمیل، صبرى است كه با آن شكايت به مردم و دیگران، با ابراز کلمات زننده و سخنان برآمده از جزع و ناسپاسی نباشد و سخنی كه خدا را به خشم آورد نیز بر زبان جاری نگردد، اما گریه بدون جزع و ناسپاسی اشکالی ندارد.
گریه حضرت یعقوب در فراق حضرت یوسف به معنی ناسپاسی نیست، بلکه از روی محبت بوده است؛ چراکه قلب مردان خدا كانون عواطف است.
ضمن اینکه گاهی اشک و ناله بزرگان بخاطر مظلومیت و رنج و بلایی است که بر سر ولی خدا می آید و گریه بر مظلوم می باشد، مثل گریه امام زمان(ع) بر مظلومیت امام حسین(ع)؛ چنین گریه ای نه تنها هیچ اشکالی ندارد بلکه ثواب اجر و ثواب فراوانی نیز دارد.
روایات بسیاری دلالت بر گریه پیامبر(ص) بر اموات یا گریه دیگران در حضور آن حضرت دارد، نقل شده پیامبر(ص) قبل از آن که خبر شهادت زید و جعفر و ابن رواحه به مردم برسد شهادت آنان را خبر داد، پس فرمود: زید پرچم را به دست گرفت و به شهادت رسید، سپس جعفر پرچم، و پس از وی، ابن رواحه هم شهید شد، پیامبر در آن حال گریستند. هم چنین پس از نیرد احد، پیامبر(ص) فرمودند: «حمزه هیچ گریه کننده اى ندارد. سعد بن معاذ زنان را به خانه پیامبر آورد و آنها بر حمزه گریه کردند. پیامبر براى آن زنان دعا کرد و آنها را باز گرداند.
ابن عساکر به سندش از امام جعفر بن محمّد(ع) نقل کرده که از على بن الحسین(ع) درباره کثرت گریه اش سؤال شد؟ حضرت فرمود: «مرا ملامت نکنید؛ زیرا یعقوب(ع) یکى از اولاد خود را گم کرد، و آن قدر گریست تا دو چشمانش از حزن سفید شد در حالى که نمى دانست که از دنیا رفته است. این در حالى است که من مشاهده نمودم چهارده نفر از اهل بیتم را که در صبح یک روز سر بریدند. حال شما گمان کرده اید که هرگز این حزن از قلبم بیرون مى رود؟».
نمونه های زیادی از سیره رسول خدا(ص) در زمینه سوگواری و عزاداری نقل شده است، از جمله: سوگواری بر حضرت حمزه و گریستن در شهادت جعفر بن ابی طالب، گریستن به هنگام درگذشت فرزندشان ابراهیم، اشک ریختن در درگذشت دخترشان، گریه به هنگام احتضار سعد بن عباده، گریه به هنگام زیارت قبر مادرشان آمنه و... . در سیره اهل بیت ایشان(ع) نیز می توان موارد زیادی بر اقامه مجلس عزا یافت که در مورد شهدای کربلا بسیار پر رنگ است.
آنچه از روايات استفاده مى شود این است كه گريستن در مصائب عزيزان ممنوع نيست؛ و فقط جزع و بى تابى و ناشكرى ممنوع است. در حديثى مى خوانيم: «هنگامى كه خبر وفات جعفر بن ابى طالب و زيد بن حارثه [در جنگ موته] به پيغمبر رسيد، هنگامى كه وارد خانه مى شد شديداً براى آنها گريه مى كرد». نبايد فراموش كرد جزع و بى تابى، افزون بر اينكه نوعى ناسپاسى در پيشگاه خداست، آثار بسيار مخربى روى اعصاب انسان دارد و گاه او را تا سرحد جنون پيش مى برد.
امام حسین(ع) پس از شهادت مسلم، اشک از دیدگان شان جارى شد و فرمودند: «خداوند مسلم را رحمت کند، او به سوى رَوْح و ریحان و بهشت و رضوان خداوند رهسپار شد، بدانید او به تکلیف خویش عمل کرد و هنوز تکلیف ما باقى مانده است». سپس اشعاری را قرائت کردند که مضمون شان درباره برتری بهشت در مقایسه با دنیا و برتری شهادت بر مرگ بود. طبق نقل دیگری امام(ع) به دختر مسلم فرمودند: «دخترم! من به جاى پدرت و دخترانم به جاى خواهران تو هستند!» و بعد از آن بیعت خود را از همراهان شان برداشتند و به آنها اجازه دادند که بروند.
قالَ الرّضا عليه السّلام :
يا دِعْبِلُ! اُحِبُّ اَنْ تُنْشِدَنى شِعْراً فَاِنَّ هذِهِ الا يّامَ اَيّامُ حُزْنٍ کانتْ عَلَينا اَهْلِ الْبَيْتِ عليهم السّلام .
اى دعبل ! دوست دارم که برايم شعرى بسرايى و بخوانى ، چرا که اين روزها (ايام عاشورا) روز اندوه و غمى است که بر ما خاندان رفته است .
جامع احاديث الشيعه ، ج 12، ص 567