آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آغاز نزول «قرآن» در ماه رمضان و در «شب قدر» بوده است. شب قدر ـ نزد اماميّه ـ ميان دو شب مردّد است: شب 21 و 23 ماه مبارك رمضان. آغاز «وحى رسالى» نيز در 27 ماه رجب، 13 سال پيش از هجرت بوده است؛ البته نزول «قرآن» به عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت كه به «دوره فَتْرت» معروف است. پيامبر(ص) در اين مدت دعوت خود را سرّى انجام داد تا آيه نازل شد كه «آنچه را مأموریت دارى، آشکار ساز» و با اين دستور دعوت عمومي آغاز گشت.

آغاز نزول «قرآن» در «ماه مبارك رمضان» و در «شب قدر» صورت گرفته است: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَ الْفُرْقَانِ ...»(1)؛ ([روزه، واجب در] ماه رمضان است؛ ماهى که قرآن، به عنوان راهنماى مردم، و نشانه هاى هدایت و جدا کننده حقّ از باطل، در آن نازل شده است)؛ «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ * فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ»(2)؛ (که ما آن را در شبى پر برکت نازل کردیم؛ ما همواره انذار کننده بوده ایم * در آن شب هر امرى بر اساس حکمت، [الهى] تدبیر مى گردد)؛ «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ...»(3)؛ (به یقین ما آن [قرآن] را در شب قدر نازل کردیم).

شب قدر ـ نزد اماميّه ـ ميان دو شب مردّد است: شب 21 و 23 ماه مبارك رمضان. شيخ كلينى از «حسّان‌ بن مهران» روايت كرده است، گويد: «از امام صادق(علیه السلام) پرسيدم: شب قدر كدام است؟ فرمود: آن را در يكى از دو شب 21 و 23 جستجو كن». زراره از امام صادق(علیه السلام) روايت كرده «فرمود: شب 19 شب تقدير است، شب 21 شب تعيين و شب 23 شب ختم و امضاى امر است».(4) شيخ صدوق مي گويد: «مشايخ ما اتفاق نظر دارند كه ليلة القدر، شب 23 ماه رمضان است».(5) اين شب را «ليلة الجُهنى» نيز گويند به شرحى كه در حديث ابوحمزه ثمالى آمده است.(6)

سه سال تأخير نزول
آغاز وحى رسالى (بعثت) در 27 ماه رجب، 13 سال پيش از هجرت (609 ميلادى) بود(7)؛ ولى نزول «قرآن» به عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت. اين سه سال را به نام «فَتْرت»(8) مى خوانند. پيامبر(صلی الله علیه و آله) در اين مدت دعوت خود را سرّى انجام مي داد تا آيه «فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ»(9)؛ (آنچه را مأموریت دارى، آشکار ساز) نازل شد و دستور اعلان دعوت را دريافت كرد.(10) «ابوعبدالله زنجانى» گويد: «پس از نزول آيه «اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذي خَلَقَ ...»(11) تا مدت سه سال «قرآن» نازل نشد و اين مدت را «فترت وحى» مي نامند؛ سپس «قرآن» به صورت تدريجى نازل گرديد كه مورد اعتراض مشركين قرار گرفت».(12) چنانكه در آيه «لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً»(13)؛ (چرا قرآن یکجا بر او نازل نشده است؟!) به آن اشارت رفته است.(14)