ولادت حضرت زينب(س)؛ 5 جمادی الاولی، سال 5 هـ ق
تهیه و تحقیق: معاونت پژوهش پایگاه اینترنتی حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
ولادت حضرت زينب(س)؛ 5 جمادی الاولی، سال 5 هـ ق
بنابر مشهورترین اقوال، حضرت زینب(سلام الله علیها) در پنجمین روز ماه جمادی الأول سال پنجم هـ ق(1) در مدینه به دنیا آمد. نام گذاری آن حضرت به «زینب» توسط پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) انجام شد و بنابر برخی روایات، جبرئیل این نام را از طرف خداوند به پیامبر(ص) الهام کرد.(2) این نام به معنای «درخت نیکو منظر و خوشبو»(3) یا «زینت پدر» است.(4) پیامبر اکرم(ص) هنگام تولد زینب(س) آن حضرت را به وصف «کرامت» ستود و به جده اش حضرت خدیجه(سلام الله علیها) تشبیهش کرد(5) و از همگان خواست که حرمتش را پاس بدارند.(6)
برای آن حضرت القاب فراوانی نقل شده که مهم ترین شان عبارت اند از: عقیله بنی هاشم، عارفه، فاضله، معصومه صغری، عالمه غیر معلمه، نائبة الحسین، عقیلة النساء، فصیحة و شریکة الحسین.(7) البته ایشان به خاطر تحمل سختی های فراوان در دوره های مختلف زندگی شان - شهادت مادر در کودکی و شهادت پدر و دو برادر و اسارت بعداز واقعه کربلا و... - «ام المصائب» نیز لقب داده شده اند.(8)
به تعبیر سید نورالدین جزایری، زینب(سلام الله علیها)، در وقار و شخصیت همچون خدیجه(سلام الله عليها) در حیاء و عفّت، مانند مادرش فاطمه(سلام الله عليها) در شیوایی و رسایی بیان، چون پدرش علی(علیه السلام) در حلم و صبر انقلابی همانند برادرش حسن(علیه السلام) و در شجاعت و قوّت قلب مانند برادرش حسین(علیه السلام) بود.(9)
حضرت زینب(سلام الله علیها) در سال 17هـ ق با عبدالله بن جعفر طیار ازدواج کرد که ثمره این ازدواج بنابر نقل برخی منابع چهار پسر به نام های علی، عون، عباس، محمد و یک دختر به نام ام کلثوم بود.(10)
در ادامه برخی از برجسته ترین ویژگی ها و فضائل آن حضرت را مروری اجمالی می کنیم:
علم و دانش حضرت زينب(س)
والاترین دانش ها، دانشی است که مستقیما از سرچشمه علم لا یزال الهی، بدون هیچ آموزش انسانی ای، به آدمی افاضه شود. همان علمی که در داستان همراهی موسی(علیه السلام) با یکی از بندگان عالم خدا (خضر) این گونه در آیه 65 سوره کهف مورد اشاره قرار گرفته است: «وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا»؛ (علم فراوانی از نزد خود به او آموخته بودیم ). به گواهی امام زین العابدین(علیه السلام)، حضرت زینب برخوردار از چنین دانشی بوده اند؛ آنجا که ایشان را با این عبارت خطاب کرد: «انتِ عالِمَةٌ غَيرَ مُعَلَّمَةٍ وفَهْمَةٌ»(11)؛ (تو دانشمند معلم ندیده و فهمیده ای فهم نیاموخته هستی).
لازم به ذکر است که بهره آن حضرت از علم و دانش آن چنان بود که هنگام حضور امیرالمؤمنین(علیه السلام) در کوفه، ایشان برای زنان این شهر، درس تفسیر قرآن بیان می کردند.(12) نیز آن حضرت از مادرشان حضرت زهرا(سلام الله علیها) نقل حدیث کرده اند(13) به گونه ای که بزرگانی مانند ابن عباس نیز با نام بردن از ایشان با عنوان «عقیلتنا زینب بنت علی»، احادیثی راجع به فدک را از قول شان نقل کرده است.(14) غیر از ابن عباس، کسان دیگری نیز مانند محمّد بن عمرو، عطاء بن سائب، فاطمه بنت الحسین، از آن حضرت نقل حدیث کرده اند.(15)
عبادت حضرت زينب(س)
یکی از مهم ترین ابعاد وجودی انسان های دین مدار، عبادت آنهاست. شخصیتی چون حضرت زینب(سلام الله علیها) که از آغازین روزهای تولد، از نزدیک شاهد راز و نیازها و عبادت ها و نمازهای روزانه و شبانه والدینش بود، خود تبدیل به یکی از برجسته ترین اسوه های عبادت برای ما شد به گونه ای که امام حسین(علیه السلام) نیز با همه مراتب والای معنوی شان، از ایشان می خواست که در نماز شب برای شان دعا کند.(16)
عبادت زینب(سلام الله علیها) به نحوی بود که حتی در پررنج ترین و غم آلودترین روزها و شب های زندگی شان نیز، مداومت بر آن را ترک نکرد. از فاطمه دختر امام حسین(علیه السلام) نقل شده که: «عمه ام زینب در تمام شب عاشورا در محراب خویش ایستاده و به پروردگارش استغاثه می کرد، در آن شب هیچ یک از ما نخوابید و صدای ناله ما قطع نشد».(17) امام سجاد(علیه السلام) نیز درباره عبادت عمه شان در روزهای سخت اسارت فرمود: «عمه ام زینب در مسیر کوفه تا شام همه نمازهای واجب و مستحب را اقامه می نمود و در بعضی منازل به خاطر شدت گرسنگی و ضعف، نشسته ادای تکلیف می کرد».(18)
غیرت حضرت زينب(س) بر حجاب
حفظ عفت و پاکدامنی برای هر زنی، یکی از گران قدرترین و باارزش ترین گوهرهای وجودی او به شمار می آید. از مهم ترین ابعاد شخصیت حماسه ساز زینب کبری(سلام الله علیها) نیز آن بود که کسی از مردان در زمان پدر و برادرانش او را ندید، جز در واقعه کربلا.(19) به خاطر غیرتمندی بر حفظ حجاب و تأکید بر جایگاه عفاف است که می بینیم ایشان، در مجلس یزید بدون هیچ واهمه ای، در اشاره به جسارت لشکریانش در شهر به شهر گرداندن زنان اهل بیت این گونه فریاد برمی آورد که: «ای پسر آزاد شده های [جدمان پیامبر اسلام] آیا این از عدالت است که زنان و کنیزکان خویش را پشت پرده نشانی، و دختران رسول خدا را به صورت اسیر به این سو و آن سو بکشانی؟ نقاب آنان را دریدی و صورت های آنان را آشکار ساختی!».(20)
صبر حضرت زينب(س)
هیچ انسانی به مراتب والای کمال و رشد معنوی نمی رسد مگر اینکه فضیلت صبر و بردباری را درون خود پرورش دهد. فضیلتی که زینب(سلام الله علیها) مخصوصا در ماجرای کربلا، در آن همچون ستاره ای پر نور درخشید. پاسخ این بانوی عظیم الشأن به عبیدالله بن زیاد، یکی از زیباترین تصاویر صبر و بردباری را برای ما ترسیم می کند، هنگامی که آن ملعون خواست با پرسیدن سؤال موذیانه «کار خدا را با برادر و خانواده ات چگونه یافتی؟»(21) قلب حضرت را به درد آورد و زینب کبری(سلام الله علیها) با آرامشی برآمده از صبر بر قضا و قدر الهی پاسخ داد: «جز زیبایی چیزی ندیدم».(22)
شجاعت و شهامت حضرت زينب(س)
متقین و دینداران واقعی، در شجاعت و شهامت، سرآمد جامعه پیرامون شان هستند. چرا که به تعبیر حضرت علی(علیه السلام) «عَظُمَ الْخَالِقُ فِي أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِي أَعْيُنِهِم»(23)؛ (خالق در جان آنان بزرگ است، پس غیر او در چشم شان کوچک می باشد).
زینب کبری(سلام الله علیها) بعداز حادثه کربلا، در کنار امام زین العابدین(علیه السلام) با شجاعت و شهامت، هدایت کاروان اسرا را به عهده گرفت و با صلابت و صراحتی مثال زدنی، هم در مجلس ابن زیاد و هم در مجلس یزید، صحنه هایی سراسر حماسه و افتخار آفرید. یکی از مهم ترین تجلی های این فضیلت، محافظت ایشان از جان امام سجاد(علیه السلام) است. برای مثال می بینیم که بعداز هجوم سپاهیان کوفه به خیمه ها در عصر روز عاشورا و هنگامی که شمر بن ذی الجوشن، قصد کشتن حضرت زین العابدین(ع) را داشت، این زینب کبری(س) بود که با حائل شدن بین شمر و امام سجاد(ع) مانع عملی شدن نیت شوم آن نابه کار شد.(24) شبیه این اتفاق در دارالإمارة کوفه و زمانی که ابن زیاد دستور به قتل امام سجاد(ع) داد نیز تکرار شد و آنجا نیز حضرت زینب مانع این روی دادن این فاجعه شد.(25)
زینب(سلام الله علیها) در دارالإمارة کوفه، با بی اعتنایی به سخنان ابن زیاد، این امیر دستگاه اموی را با عناوینی چون «فاسق» و «فاجر» تحقیر کرد و بدون ترس و واهمه این گونه خطابش قرار داد که: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَكْرَمَنَا بِنَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ (ص) وَ طَهَّرَنَا مِنَ الرِّجْسِ تَطْهِيراً وَ إِنَّمَا يَفْتَضِحُ الْفَاسِقُ وَ يَكْذِبُ الْفَاجِرُ وَ هُوَ غَيْرُنَا»(26)؛ (سپاس خدای را که ما را با نبوت حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) گرامی داشت و از پلیدی ها پاک نمود . همانا فقط فاسق رسوا می شود، و بدکار دروغ می گوید، و او غیر ما می باشد).
همچنین در طول حوادث بعداز عاشورا، آن حضرت لحظه ای از محافظت از اسرای کاروان اهل بیت(علیهم السلام) که نزد ایشان امانت بودند غافل نشد و همه تلاش خود را برای بازگشت صحیح و سالم آنها به مدینه مبذول داشت. یکی از مهم ترین مثال های این تلاش، حفاظت آن حضرت از «فاطمه بن الحسین»(علیها السلام) در کاخ یزید بود، هنگامی که مردی از شامیان با جسارت از یزید خواست که فاطمه را به عنوان کنیز به او ببخشد. در اینجا حضرت زینب با مقاومتی بسیار شجاعانه و طی گفت وگوهایی بسیار صریح با یزید و یادآوری سابقه او به عنوان نواده آزادشدگان پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)، این نکته را برای همگان یادآور شد که هیچ کس نمی تواند بانویی از خاندان پیامبر(ص) را به عنوان کنیزی بگیرد یا به کسی دیگر ببخشد. صحبت ها و محاجه ها و استدلال های زینب(س) نهایتا مانع آن شد که آن مردی شامی به خواسته پلید خود برسد.(27)
در نمونه ای دیگر از صحنه هایی که زینب(سلام الله علیها) از شجاعت ترسیم کرد جایی بود که در شام و در کاخ دارالحکومة یزید در پاسخ دهن کجی ها و بدزبانی های این اموی زاده این گونه از موضع عزت و ذلت ستیزی پاسخ داد که: «وَ لَئِنْ جَرَّتْ عَلَيَّ الدَّوَاهِي مُخَاطَبَتَكَ إِنِّي لَأَسْتَصْغِرُ قَدْرَكَ وَ أَسْتَعْظِمُ تَقْرِيعَكَ وَ أَسْتَكْبِرُ تَوْبِيخَك»(28)؛ (اگر فشارهای روزگار مرا به سخن گفتن با تو واداشته بدان که من قدر و مقدار تو را کوچک پنداشته و سرزنش تو را بزرگ شمرده و توبیخ کردن تو را بزرگ می دانم).
فصاحت و بلاغت حضرت زينب(س)
اینکه زینب کبری(سلام الله علیها) در عین تشنگی و گرسنگی و خستگی رنجوری از داغ عزیزترین نزدیکانش، در اسارت به گونه ای سخن بگوید که مردم کوفه را از بزرگ و کوچک و زن و مرد به گریه اندازد و وجدان خفته شان را بیدار کند و حتی برخی را به یاد خطبه های تاریخی حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) بیاندازد(29)، تنها و تنها نشان از کمال او در کسب برترین مراتب فصاحت و بلاغت دارد.
پیشنهاد برای مطالعه: مقام و منزلت حضرت زینب(سلام الله علیها)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.