قرآن كتاب تربيت و هدايت است؛ در آیاتی از قرآن که می گویند همه چیز در آن بیان شده و چیزی فرو گذار نشده است، منظور از «همه چيز» تمام امورى است كه براى پيمودن راه تربيت و هدايت لازم است. قرآن دایرة المعارفی بزرگ و گردآمده از همه گزاره های جزئی و فرمول های علومی چون رياضى و جغرافيايى و شيمى و فيزيک و گياه شناسى و... نیست. منظور از همه چیز در اين گونه آيات، يك امر نسبى است؛ يعنى تمام امورى كه در هدف هدايت و تربيت انسان دخالت دارد، در اين كتاب آسمانى هست. البته قرآن دعوتی كلى به كسب همه علوم و دانش ها كرده و تمام دانش هاى ياد شده و غير آن در اين دعوت كلى جمع است و علاوه بر آن گاه گاهى به تناسب بحث هاى توحيدى و تربيتى و... پرده از روى قسمت هاى حساسى از علوم و دانش ها برداشته است و برخی از حقایق علمی به گونه ای اشاره وار در قرآن بیان شده اند.

جهان گیاهان مملو از شگفتی هایی است که ما را به خالق دانای آنها رهنمون می سازد. شگفتی هایی مانند احساس ریشه در یافتن رطوبت و مواد غذایی زیر زمین و کنار زدن همه موانع برای رسیدن به آن، انشعابات بسیار ظریف درون برگ ها که آب و مواد غذایی را به همه جای برگ می رساند و هوا را تصفیه می کند و مواردی مانند زیبایی، توارث، پیچیدگی ساختمان آنها و ... . دقت در این خصوصیات و ظرافتها هر انسان منصفی را به این نتیجه می رساند که خالق این گیاهان از علم و قدرت بی نظیری برخوردار بوده است.

حسّاس ترین عمل حیاتى گیاهان یعنى عملِ لقاح به کمک حشرات انجام مى گیرد؛ دانشمندان می گویند: گیاهان و گل ها در نیمه دوم دوران دوم زمین شناسى به وجود آمده اند و عجیب این که در همین دوران، حشرات نیز پیدا شدند و این دو همیشه در طول تاریخ پرماجراى آفرینش به صورت دو دوست صمیمى و باوفا زندگى کرده و مکمل وجود یکدیگر بوده اند. آیا کسی مى تواند باور کند که این هماهنگی و همزیستی ها بدون نقشه و طرح قبلى صورت گرفته؟ و قوانین بى شعور طبیعى خود به خود این صحنه هاى حیرت انگیز را به وجود آورده است؟

فلسفه «آزادی» انسان، حیوانات و حتی گیاهان، فطری و وجدانی است و «حبس» باعث افسردگی، پژمردگی و کوتاهی عمر آنها و آزادی موجب تکامل و شکوفائی استعدادهایشان می شود. آزادی عقلی و اسلامی موجب پیمودن مسیر تکامل و شکوفایی خلاقیت انسان می باشد برخلاف آزادی غربی که باعث گرفتار شدن در باتلاق گناهان، شهوات و رذالت ها و هدر رفتن عمر می باشد.

هر چيزي در عالم داراي دو بعد جذب و دفع است حتی جمادات و گياهان. در حيوانات اين دو به صورت «شهوت» و «غضب» در مي‏ آيد؛ اما در انسان از اين رقيقتر شده به صورت «محبّت» و «عداوت» جلوه مي كند و از اين بالاتر به صورت «ارادت» و «كراهت» در مي آيد و اگر خيلي رقيق و لطيف شود، به صورت «تولي» و «تبري» جلوه مي كند كه اين از ويژگيهاي خواص اولياي حق و مؤمنان الهي است. لذا مؤمن بايد داراي تولّي باشد و به محبت و عداوتي كه در وجودش هست روح بدهد.