سیر زندگی «زیاد بن ابیه»

سیر زندگی «زیاد بن ابیه» چگونه بود؟

«زیاد» در ابتدا از یاران امیرالمومنین(ع) محسوب می شد و تا زمان صلح امام حسن(ع) نیز در کنار ایشان ماند. او فردی هوشیار، سخنور و توانمند بود که از طرف امام على(ع) به فرماندارى «فارس» رسيد و آن را با موفقیت اداره کرد؛ اما بعدها، معاويه از نقطه ضعف او كه حبّ جاه و مقام بود استفاده كرد و او را فریفت. زياد نیز براى تثبيت حكومتش، به سركوب قيام هاى مردمى بر ضد معاويه پرداخت. مخصوصاً شيعيان را هر جا که مى یافت به قتل مى رساند و جنايات بى شمارى مرتكب شد كه چهره او را در تاريخ اسلام تیره و تار كرده است.

«عبيد» پدر «زیاد بن ابیه»

«زیاد بن ابیه» فرزند چه کسی بود؟

معروف اين است كه پدر «زياد» برده اى بود به نام عبيد كه با سميّه كنيز «حارث بن كلده» كه از اطباى مشهور عرب بود، ازدواج كرد و زياد متولّد شد. با اين وجود، ابوسفيان و پس از او معاويه سعى داشتند وى را فرزند نامشروع ابوسفيان بدانند. البته در تواريخ آمده است كه ابوسفيان در سفر «طائف» از شخصى به نام «ابو مريم» زن آلوده اى را درخواست كرد و او سميّه مادر زياد را معرفی كرد، ابوسفيان با او آميزش داشت و شايد علت اصرار ابوسفيان برای ملحق كردن زياد به خود از اين واقعه سرچشمه می گیرد.

زید بن ارقم و مصادیق اهل بیت(ع)

آیا سخن زید بن ارقم در مورد مصادیق اهل بیت قابل پذیرش است؟

در ذیل حدیث ثقلین ـ که مسلم آن را نقل کرده ـ از زید بن ارقم سؤال شده که اهل بیت و عترت پیامبر(ص) کیست؟ او در جواب مى گوید: «هر کسى که صدقه بر او حرام باشد». این سخن از جهات مختلفی قابل نقد است: 1- این تفسیر تنها از جانب زید بن ارقم است، نه پیامبر(ص). 2- او به جهت ترس از زیاد بن ابیه، حقّ را بیان نکرد. 3- سابقه زید بن ارقم نشان می دهد، این گونه تفسیرهاى خلاف حقّ از او بعید نیست. 4- حافظ گنجى شافعى به نادرستی این تفسیر تصریح کرده است.

عاقبت سوء قصد به «كوفه»

امام علی(عليه السلام) عاقبت ظالمانی را که قصد سوء نسبت به «کوفه» داشتند، چگونه بیان می فرمایند؟

ایشان خطاب به «کوفه» مى فرمايد: «من به خوبى مى دانم كه هر ستمگرى قصد سوء درباره تو را داشته باشد خداوند او را گرفتار مى سازد و به خودش مشغول مى كند و [او را] به دست قاتلى مى سپارد». پيش بينى ایشان دقيقاً تحقّق يافت و بسيارى از جبّاران مانند: «عبيدالله بن زياد» و «حجاج بن يوسف ثقفی» که برای در هم كوبيدن آن قد عَلَم كردند، شرّشان رفع گردید. شايد اين امر به خاطر اینست كه كوفه هميشه مركزى براى گروهى از شيعيان فداكار اهل بیت(ع) بوده است؛ هر چند منافقان هم در آن كم نبودند.

نامه امام علی(ع) به «زیاد بن ابیه»

نامه امام علی(ع) به «زیاد بن ابیه» درباره پيشنهاد معاويه برای الحاق زياد به ابوسفيان حاوی چه مطالبی است؟

زمانی که به امام علی(ع) خبر رسید معاويه مى خواهد با ملحق ساختن «زياد بن ابیه» به فرزندان ابوسفيان، وى را در زمره یاران خود قرار دهد، در نامه ای، زياد را تشويق به صبر در مقابل وسوسه ها نموده و فرمود: «از او بر حذر باش كه به يقين شيطان است و از جلو و عقب و چپ و راست می آید تا انسان را بفریبد». سپس با دليلى منطقى، ادعای معاویه را باطل دانسته و مى فرمايد: «ابوسفيان سخنى بدون انديشه و با تحريك شيطان گفت كه نه با آن، نسب ثابت مى شود و نه ميراث» و پذیرفتن آن برای تو فقط ننگ ناپاکی را به همراه دارد.

 

نظر علی(ع) درباره حلّیّت نطفه «زیاد بن ابیه»

آیا امام علی(عليه السلام) «زیاد بن ابیه» را فرزند نامشروع می دانست؟

در نامه 44 نهج البلاغه، امام علي(ع) این ادعا را که «زياد بن ابیه» فرزند نامشروع ابوسفيان بوده رد مى كند و مى فرمايد: «اين ادعايى شيطانى است [و زیاد حلال زاده است]». اما از طرف دیگر امام حسین(ع) به ابن زیاد «ابن الدعی» می گوید، یعنی پسر کسی که ناپاک زاده است. این تعبیر ممکن است خبر از واقع الامر باشد و به معنای اینست که سخن امام علی(ع) بر اساس حکم ظاهری شرعی است که می گوید فرزند متعلق به شوهر زن است. البته ممکن است منظور از «ابن الدعی» یزید باشد و ربطی به نسب «زیاد» نداشته باشد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ الباقر عليه السّلام :

بَلا فى اِثْنَيْنِ مِنْ اَصْحابِهِ قالَ: فَلمّا مَرَّبِها تَرَقْرَقَتْ عَيْناهُ لِلْبُکاءِ ثُمَّ قالَ: هذا مَناخُ رِکابِهِمْ وَ هذا مُلْقى رِحالِهِمْ وَهيهُنا تُهْراقُ دِماؤُهُمْ، طوبى لَکِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَيْکِ تُهْراقُ دِماءُ الاحِبَّةِ.

بحارالانوار، ج 44، ص 258