از جمع بين آياتی که ولایت را منحصر به خداوند می دانند و آياتی که دیگران را همراه با خداوند دارای ولایت می دانند استفاده مى شود كه «ولايت» در اصل براى خداوند متعال است و ديگران به جهت قرب به خدا و با اذن او از اين مقام بهره مند مى شوند.

از منظر اسلام حیات و زندگی دارای دو جلوه پوچ و حقیقی است. از این رو درجلوه پوچ حیات، انسان حیات خود را جز خواب و لذت جویی ندانسته و تنها به مظاهر دنیوی توجه می کند. قرآن در این باره می فرماید: «بدانید زندگی دنیا تنها سرگرمی و تجمل پرستی و ... در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است». اما در جلوه حقیقی حیات، هدف انسان قرب به خداوند و لقا و فنا در ذات او است. قرآن در این باره می فرماید: «زندگی دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی نیست و سرای آخرت برای آنان که پرهیزکارند، بهتر است، آیا نمی اندیشید؟».

بر فرض که این کار به حکم اوّلى مکروه باشد، در مورد قبور انبیاء و اولیاء(ع)، عنوان ثانویه اى وجود دارد. «شعائر خدا» چیز هایى است که موجب توجه و تقرّب انسان به خدا مى شود و مظهرى از مظاهر الهی است. انبیاء، اولیاء، صلحا و شهدا از مصادیق شعائر الله هستند و همان طور که در حال حیات احترامشان واجب بود، پس از مرگ نیز قبورشان باید مورد احترام باشد. تعظیم این قبور به هر وسیله از جمله ساخت بنا و ترمیم قبور آنها و ساختن صحن و سرا و مسجد در اطراف آنها، امرى راجح و پسندیده و بلکه لازم و ضرورى است.

دین اسلام با دعوت به علم و قلم آغاز شد. در سوره «رعد» به نور بودن علم اشاره و در سوره «روم» درك اسرار هستى را ويژه عالمان می داند. در سوره «بقره» علم را به عنوان امتياز انسان بر ساير موجودات دانسته و به همین خاطر سزاوار سجده فرشتگان می داند. همچنین طبق آیات سوره «مجادله» درجات قُرب به خدا متناسب با درجات معرفت است و در سوره «طه» اشاره به علم طلبی انبیاء دارد. به هر حال آيات بسیاری وجود دارد که دليل روشنى بر مسأله لزوم معرفت و تلاش مستمر در مسير فراگيرى علم است.

برای ترس از عظمت خداوند و کیفر او، در آیات و روایات ثمراتی بیان شده است از جمله: 1- انسان خائف از عذاب ستمگران عبرت می گیرد و به محاسبه اعمال خود می پردازد؛ قرآن می فرماید: «إِنَّ فِى ذَلِكَ لآيَةً لِّمَنْ خَافَ عَذَابَ الآخِرَةِ» 2- خوف الهی منجر به رسیدن به بهشت می شود. 3- خوف از خدا مانع گناه می شود. 4- معرفت الهی هدیه ای است که خدا به فرد خائف عطا می کند و این شناخت و علم باعث استجابت دعا می شود. 5- خائف از ترس نرسيدن به قرب الهی شب و روز در حال تلاش است تا به سرمنزل مقصود برسد.

قرآن كريم راه محبوب شدن بين مؤمنان را بيان كرده است؛ آنان كه از نظر عقيده مؤمن و از نظر اعمال صالح ‏اند، خدا براي آنها محبت قرار داده و آنان را محبوب دلهاي ديگران مي كند. چه ذخيره ‏اي بالاتر از اين كه انسان، محبوب دلهاي مؤمنان گردد؟ وقتي فردي نزد خداوند محبوبيت پيدا كرد خدا هم او را ميان مؤمنان دوست داشتني مي كند. اين راه گرچه سخت و دشوار است؛ ولي كور و مبهم نيست. چه چيز بهتر از اينكه انسان محبوب خدا شود و بندگان مؤمن او را دوست داشته باشند.

خداوند در آیات 27 تا 31 سوره مائده این طور نقل می کند که «هابیل» و «قابیل» تصمیم گرفتند هر کدام کارى براى تقرب به پروردگار انجام دهند، اما عمل هابیل پذیرفته شد و دیگری پذیرفته نشد. این موضوع سبب شد قابیل که عملش قبول نشده بود، دیگرى را تهدید به قتل کند وسوگند یاد نمود که برادر را بکشد و بلاخره نفس سرکش قابیل او را مصمّم به کشتن برادر کرد و او را کشت.