آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر فرض که این کار به حکم اوّلى مکروه باشد، در مورد قبور انبیاء و اولیاء(ع)، عنوان ثانویه اى وجود دارد. «شعائر خدا» چیز هایى است که موجب توجه و تقرّب انسان به خدا مى شود و مظهرى از مظاهر الهی است. انبیاء، اولیاء، صلحا و شهدا از مصادیق شعائر الله هستند و همان طور که در حال حیات احترامشان واجب بود، پس از مرگ نیز قبورشان باید مورد احترام باشد. تعظیم این قبور به هر وسیله از جمله ساخت بنا و ترمیم قبور آنها و ساختن صحن و سرا و مسجد در اطراف آنها، امرى راجح و پسندیده و بلکه لازم و ضرورى است.

در مورد بناى بر قبور اگر فرض کنیم که این کار به حکم اوّلى مکروه باشد، در مورد قبور انبیاء و اولیاء و بزرگان دین(علیهم السلام)، عنوان ثانویه اى وجود دارد که «تعظیم شعائر» مى باشد؛ تعظیم شعائر نیز امرى راجح و ضرورى و نشانه تقوا مى باشد چنان که آیه مبارکه مى فرماید: «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ الله فَانَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ»؛(1) (کسى که شعائر الهى را بزرگ دارد، این ناشى از تقواى قلب ها است). براى توضیح این مطلب باید ابتدا اثبات کنیم که تعظیم قبور انبیاء و اولیاء(علیهم السلام) تعظیم شعائر است. «شعائر» جمع «شعیره» به معناى علامت و نشانه است؛ بنا براین (شعائر الله در آیه مبارکه؛ یعنى علامت ها و نشانه خداوند. قرآن کریم بعضى از نمونه هاى شعائر الله را بیان فرموده است. از مجوع این نمونه ها مى توانیم قاعده اى کلّى به دست آورده و معناى صحیح شعائر الهى را دریابیم. از جمله این موارد در صفا و مروه از شعائر الهى هستند.
هم چنین قربانى که در حجّ قِران به همراه مى آوردند، از شعائر خداوند است و آداب مخصوصى نیز دارد: «والْبُدْنَ جَعَلْناها لکُمْ مِنْ شَعائِرِ الله...»؛ (شتر قربانى را براى شما از شعائر الهى قرار دادیم).
«شعائر خدا» چیز هایى است که موجب توجه و تقرب انسان به خدا مى شود و مظهرى از مظاهر اسلامى است. سعى بین صفا و مروه یکى از مناسک حج است، امّا در عین حال صحنه اى است که در آن یکى از مظاهر اسلامى مجسم مى شود. شتر قربانى هم یکى از شعائرى الهى است که موجب ارتباط انسان با خدا و قرب به او شده و در سوق دادن مردم به سوى خداوند نقش دارد.
حالا که معناى «شعائر الله» و بعضى مصادیق آن با توجه به آیات قرآنى معلوم شد، با کمى دقت تصدیق خواهیم کرد که انبیاى عظام و اولیاء(علیهم السلام) و صلحا و شهدا از مصادیق شعائر الله هستند؛ زیرا اینان زندگى خود را وقف تبلیغ دین و نزدیک کردن مردم به خداوند کردند؛ به همین سبب، همان طور که در حال حیات احترامشان واجب بود، پس از مرگ نیز قبورشان باید مورد احترام باشد، چون آنها از شعائر الهى هستند.
چگونه ممکن است شتر قربانى که نشانه تعبّد حجّاج و تقرب آنها به خداست، شعائر الله باشد، اما انبیاء و اولیاء(علیهم السلام) که برگزیدگان خداوند براى تقرب انسان ها به حقّ هستند شعائر الله نباشند؟
وقتى امرى جزو شعائر الله قرار گرفت، باید مورد تکریم و احترام قرار گیرد. همین که شتر قربانى براى ذبح در حج انتخاب شد، احترام مخصوصى پیدا مى کند. صفا و مروه نیز جهاد است، اما همین که وسیله و مکان تقرب به خداست، جزو شعائر الله قرار داده شده و باید مورد احترام باشد.
مردم در کنار قبور انبیاء و ائمه(علیهم السلام) نیز به حق توجه پیدا مى کنند و با گریه و زارى به خدا تقرب مى جویند، لذا اینها هم از شعائر الله هستند. به همین سبب، قبور انبیاء و اولیاء(علیهم السلام) صلحا و علما داراى عنوان و حکم ثانوى شده و لازم است مورد تکریم و تعظیم قرار گیرند. تعظیم این قبور به هر وسیله از جمله ساخت بنا و ترمیم قبور آنها و ساختن صحن و سرا و مسجد در اطراف آنها، امرى راجح و پسندیده و بلکه لازم و ضرورى است. بر فرض آن که بنا بر حکم اوّلى بناى بر قبر کراهت داشته باشد، در مورد اینگونه قبور چنین حکمى برداشته شده و جاى خود را به لزوم یا استحباب می دهد.(2)