آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از منظر اسلام حیات و زندگی دارای دو جلوه پوچ و حقیقی است. از این رو درجلوه پوچ حیات، انسان حیات خود را جز خواب و لذت جویی ندانسته و تنها به مظاهر دنیوی توجه می کند. قرآن در این باره می فرماید: «بدانید زندگی دنیا تنها سرگرمی و تجمل پرستی و ... در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است». اما در جلوه حقیقی حیات، هدف انسان قرب به خداوند و لقا و فنا در ذات او است. قرآن در این باره می فرماید: «زندگی دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی نیست و سرای آخرت برای آنان که پرهیزکارند، بهتر است، آیا نمی اندیشید؟».

از منظر اسلام، حیات و زندگی دارای دو جلوه اساسی است: الف) جلوه پوچ زندگانی. ب) جلوه حقیقی حیات

جلوه پوچ حیات و زندگانی عبارت است از این که انسان حیات خود را جز خواب و لذت جویی نبیند و به چیزی غیر از مظاهر دنیوی توجّهی ننماید. قرآن کریم این گونه نگرش به حیات و زندگی را مورد سرزنش و ملامت قرار داده است، آنجا که می فرماید: «وَمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ»(1)؛ (و زندگی دنیا، چیزی جز سرمایه فریب نیست). و نیز می فرماید: «اِعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَهٌ وَتَفاخُرٌ بَینَکُمْ وَتَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَالْأَوْلادِ»(2)؛ (بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است). همچنین خداوند می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ لا یرْجُونَ لِقاءَنا وَرَضُوا بِالْحَیاهِ الدُّنْیا وَاطْمَأَنُّوا بِها وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ آیاتِنا غافِلُونَ * أُولئِکَ مَأْواهُمُ النّارُ بِما کانُوا یکْسِبُونَ»(3)؛ (آن ها که ایمان به ملاقات ما[و روز رستاخیز] ندارند، و به زندگی دنیا خشنود شدند و بر آن تکیه کردند، و آن ها که از آیات ما غافلند[همه] آن ها جایگاهشان آتش است، به خاطر کارهایی که انجام می دادند).

جلوه حقیقی حیات و زندگی آن است که انسان به هدف واقعی خویش بیندیشد و به حیات از افقی بالاتر از لذت جویی و بی بند وباری بنگرد و هدف را قرب به خداوند و لقا و فنا در ذات او بداند. قرآن کریم در این باره می فرماید: «وَمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَلَلدّارُ الْآخِرَهُ خَیرٌ لِلَّذِینَ یتَّقُونَ أَفَلا تَعْقِلُونَ»(4)؛ (زندگی دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی نیست. و سرای آخرت برای آنان که پرهیزکارند، بهتر است، آیا نمی اندیشید؟). همچنین در آیه دیگر می فرماید: «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیاهَ الدُّنْیا وَالْآخِرَهُ خَیرٌ وَأَبْقی»(5)؛ (ولی شما زندگی دنیا را مقدّم می دارید، در حالی که آخرت بهتر و پایدارتر است). سپس در آیه دیگر می فرماید: «وَمَنْ أَرادَ الْآخِرَهَ وَسَعی لَها سَعْیها وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِکَ کانَ سَعْیهُمْ مَشْکُوراً»(6)؛ (و آن کس که سرای آخرت را بطلبد، و برای آن سعی و کوشش کند در حالی که ایمان داشته باشد، سعی و تلاش او[از سوی خدا] پاداش داده خواهد شد).

مقصود از آخرت در این آیات که بهتر از این دنیا معرفی شده رسیدن به عالمی دیگر است که مظهر رحمت تام الهی است و درجه اعلای آن همان وصول به لقای الهی و فنای در ذات اوست. لذا خداوند متعال می فرماید: «فَمَنْ کانَ یرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَلا یشْرِکْ بِعِبادَهِ رَبِّهِ أَحَداً»(7)؛ (پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کارهای شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند).(8)