ابن صباغ مالکى روایت کرده: «هنگامى که امام حسين(ع) به نماز مى ايستاد رنگش زرد مى شد، به او گفته شد: اين چه حالتى است؟! فرمود: شما نمى دانيد که من در مقابل چه کسى مى خواهم بايستم».
از عبدالله بن عبید بن عمیر روایت شده: «حسين بن على(ع) بيست و پنج مرتبه حج را پياده انجام داد در حالى که اسبان نجيبش به همراهش بودند».
ابن عبدالبر مى گوید: «حسين(ع) مردى فاضل و ديندار بود و نماز و روزه و حج بسيار انجام مى داد».
طبرى به سندش از ضحاک بن عبدالله مشرقى نقل کرده: «چون در کربلا شب هنگام فرا رسيد، حسين و اصحابش تمام آن شب را به نماز و استغفار و دعا و تضرّع به سر بردند».

جناب حبیب بن مظاهر در شب عاشورا به  اصحاب فرمودند: هنگامى که صبح شد اوّل کسى که به میدان مبارزه گام مى نهد، شمایید. ما پیش از بنى هاشم به میدان مى رویم و تا خون در رگ یکى از ماست، نباید بگذاریم حتّى یک نفر از آنان کشته شود. مبادا مردم بگویند آنها سروران خود را پیش انداخته و خود از بذل جانشان دریغ ورزیدند.

وقتی لشکر عمربن سعد به کربلا رسید، فرستاده او نزد امام حسین(ع) آمد و پیغام عمر مبنی بر سوال از چرایی آمدن حضرت را به سوی کوفه ابلاغ کرد. امام فرمود، به دعوت مردم کوفه به این شهر آمده و حال اگر مردم از نظر خود برگشته اند، می تواند بازگردد. عمر سعد، سخن امام را به اطلاع ابن زیاد رساند، اما او در پاسخ گفت، امام و یارانش باید با یزید بیعت کنند. امام(ع) این خواسته را ردّ کرد. امام(ع) شب عاشورا نیز برای اتمام حجت، با عمربن سعد مذاکره کرد، اما او به بهانه های متعدد، از همراهی با حضرت شانه خالی کرد.

در شب عاشورا، امام حسین(ع) پس از این که وفادارى اصحاب را – با وجود آن که بیعت را از آنها برداشته بود - تا مرز شهادت ملاحظه کرد به همه آنها وعده شهادت داد، در حق همه شان دعا کرد و جایگاه های رفیع شان را در بهشت به آنها نشان داد.  همچنین امام در آن شب از شهادت برادرزاده اش قاسم بن الحسن و فرزند شیرخواره اش عبدالله نیز خبر داد و در پاسخ یارانش که از سرنوشت امام سجاد(ع) پرسیده بودند، فرمود که ایشان برای بقای نسل ائمه(ع) زنده خواهند ماند.
 

با توجه به اسناد تاریخی مانند؛ نامه ها، خطبه ها و وصایای امام، به خوبى روشن مى شود که قیام امام حسین(ع) از مقوله  قیام های دفعی و هیجانی نبوده؛ بلکه آگاهانه و بر اساس احساس وظیفه و با توجه به تمام خطرات بوده است. ایشان نه تنها خود آگاهانه از شهادت استقبال کرد، بلکه برای انتخاب آگاهانه یارانش، شب عاشورا آنان را آزاد گذاشت که اگر خواستد، بروند، و اعلام کرد که هر کس تا فردا با او بماند، کشته خواهد شد.

انجام کارهاى بزرگ و سرنوشت ساز نیاز به روحیّه عالى، ایمان قوى و آمادگى کامل دارد. امام حسین(ع) با آن وسعت دید و سعه صدرى که داشت تمام خاصّان و بستگان خود را در مدّتى کوتاه با کلام فوق العاده نافذ خویش پرورش داد و نتیجه آن حماسه اى بود که در فرداى شب عاشورا آفریدند و کار به جایى رسید که زینب کبرى(س) که شب عاشورا طاقت تحمّل شنیدن خبر شهادت برادر را نداشت روز یازدهم دست زیر جسد خونین برادر کرد و عرض کرد: خداوندا این قربانى را از خاندان پیامبرت قبول فرما!