امام علي(ع) در ارتباط با اهمّیّت «دعا» به امام حسن(ع) می فرماید: «آن كس كه گنج هاى آسمان ها و زمين در دست اوست، به تو اجازه دعا داده و اجابتش را تضمين نموده». بر این اساس، اجازه دعا از سوی خداوند، نهايت لطف است كه انسان بدون واسطه نيازش را از خدا بخواهد. سپس مى فرمايد: «اندوه خود را با وى در ميان گذار و حل مشكلاتت را از او بخواه، مى توانى چيزهايى را بخواهى كه كسى جز او قادر به اعطاى آن نيست؛ مانند فزونى عمر، سلامتى تن، و خداوند كليدهاى خزاينش را با اجازه به دعا، در دست تو قرار داده است».

اولا: مرگ هر انسانی تابع نظام «علّت و معلول» است؛ اگر خداوند بخواهد جلوی تأثیر «علل» را بگیرد، اساس این جهان مادی از هم خواهد گسست. هماهنگی با طبیعت و «کنترل نظام علت و معلول» به نفع «سلامت» انسانها بواسطه «نعمت عقل و تدبیر» به عهده خود انسانها گذاشته شده است. از طرفی عوامل بشری نیز در مرگ انسانها نقش مهمّی دارند و نمی توان «عدل خدا» را زیر سوال برد و «عمل و تدبیر انسان» را فراموش کرد!

ثانیا: خداوند در «دنیا و آخرت» بصورت «تکوینی و تشریعی» از یتیم «حمایت» می کند. اگر کودکی که یتیم شده است سختی های دنیا را تحمل کند، در دنیا به مقاماتی می رسد که همگان آرزوی آن را دارند. از طرفی دیگر اين افراد که با مجاهدت، مشکلات را تحمّل کرده و صبر پیشه می کنند، ثواب بيشتری در آخرت از اعمال خود مي برند؛ چون «برترين اعمال، مشكل ترين آنها است». در دستورات دینی نیز یتیم از رحمت خداوند مهربان بی نصیب نیست و قرآن كریم و پیشوایان معصوم(ع) امر سرپرستی كودكان یتیم را به مؤمنین سپرده اند تا در جامعه یتیمی آواره نماند و در پناه مؤمنان نیازهای آن ها برطرف شود. در نتیجه اگر در جامعه ای شاهد بدرفتاری با یتیم باشیم و کسانی پیدا نشوند که سرپرستی یتیم را برعهده گرفته و گرامی بدارند، بجای تردید در عدالت خداوند در «انسانیت» افراد آن جامعه باید شک کرد.

قرآن در مسأله حفظ جان و مال و آبروى انسان ها تا آنجا پيشرفته كه جان يك انسان را همچون جان تمامى افراد بشر می داند و درمسأله حقوق انسان ها، تا آنجا پيش مى رود كه اجراى اصل عدالت را در حقوق افراد يك جامعه بر همه چيز مقدم مى دارد. و دستور به قیام برای اجرای عدالت می دهد. همچنین حمايت از ايتام و نظارت دقيق بر وضع آنها و سرپرستى از آنها و اموالشان را هم رديف توحيد قرار مى دهد.

خداوند در آیه 6 سوره نساء می فرماید: یتیمان را آزمایش کنید و اگر به رشد کافى براى اداره اموال خود رسیده بودند، ثروت آنان را بازگردانید، و سرپرستان ایتام در برابر زحماتى که به خاطر حفظ اموال یتیم متحمل مى شوند، اگر متمکّن هستند در برابر زحمات خود، از اموال یتیمان استفاده نکنند و اما در صورت فقر، با رعایت عدالت و انصاف، تنها حق الزحمه خود را از اموال آنان بردارد.

قرآن براى برانگیختن عواطف مردم نسبت به یتیمان، با اشاره به حقیقتی می فرماید: با یتیمان مردم آن گونه رفتار کنید که دوست دارید در آینده با یتیمان شما رفتار شود. نیازهای کودک یتیم، منحصر به خوراک و پوشاک نیست، بلکه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبى او، در آینده وجودی او تأثیر فوق العاده ای دارد؛ زیرا طفل یتیم بسان دیگر انسان ها، باید از نظر عاطفى نیز تغذیه شود، و از نوازش هاى پدر و مادر بهره مند گردد.

بر اساس روایات ایتام بر دو قسم اند: ایتام ظاهرى و ایتام معنوی، ایتام ظاهری افرادی هستند كه پدر و یا مادر خود را از دست داده اند. اما يتيم هاى معنوى، كه از آنها به «ايتام آل محمّد(ص)» تعبير شده، شيعياني هستند كه امام به منزله پدر آنهاست، اما از حضور پدر محروم اند، از این رو، این گروه نیز از ایتام هستند و كفالت أنان بر عهده علما و دانشمندان دينى است. پيامبر(ص) در اين رابطه مي فرمايد: «شديدتر از يتيمى كه پدرش را از دست داده، شيعه اى است كه امام خود را از دست داده و دستش از دامان وى كوتاه است».

گروهى از ياران پيامبر(ص) حکم شراب و قمار را پرسيدند، آيه نخست نازل و به آنها پاسخ داد؛ بعد از نهي قرآن از خوردن مال يتيم، مردم  از کفالت ايتام فاصله گرفته، حتى گروهى آنان را از خانه خود بيرون کردند، يا در خانه براى ايتام وضعى به وجود آمد که کمتر از بيرون کردن آنان نبود. به دنبال اين جريان، آنها خدمت پيامبر(ص) رسيده و از اين طرز عمل سؤال کردند، در پاسخ آنها آيه دوم نازل شد.

قبل از اسلام مردان حجاز دختران یتیم را به عنوان تکفّل به خانه خود مى بردند، و بعد با آنها ازدواج کرده، اموال آنها را هم تملک مى کردند، و حتى مهریه آنها را کمتر از معمول قرار مى دادند و به آسانى هم آنها را رها مى ساختند. آیه فوق در این زمینه نازل شد و به سرپرستان ایتام دستور داد در صورتى با دختران یتیم ازدواج کنند که عدالت را به طور کامل درباره آنها رعایت نمایند.