نامه امام علی(ع) در سرزنش يكی از فرماندارانش چنين است: «چگونه آب و غذايى را گوارا مى نوشى و مى خورى در حالى كه مى دانى حرام است. چگونه با اموال يتيمان، مساكين، مؤمنان و مجاهدانى كه خداوند توسط آنان بلاد اسلام را حفظ كرده، كنيزانى مى خرى و زنانى را به همسرى در مى آورى [نمى دانى آميزش با آن كنيزان حرام و نكاح با آن زنان نارواست؟]. از خدا بترس و اموال اين گروه را به آنها بازگردان، اگر به اين دستورم عمل نكنى... با اين شمشيرم كه هيچ كس را با آن نزدم مگر اينكه داخل دوزخ شد، ضربه اى بر تو وارد مى كنم».

امام علی(ع) در آغاز نامه 41 نهج البلاغه خطاب به یکی از فرمانداران خود که مرتکب تخلّف در بیت المال شده بود می فرماید: «من تو را شريك خود در امانتم (حكومت) قرار دادم و تو را از خواص خود گردانيدم و به تو اعتماد کردم. ولی تو هنگامی که دیدی زمانه بر من سخت گرفته و دشمن جسور شده، با خیانت کاران همراه شدی. گويا جهاد خود را به خاطر خدا انجام ندادى و با اين امت براى غصب دنيايشان نيرنگ به كار مى بردى. آيا از بررسى دقيق حساب روز قيامت نمى ترسى؟ اموال مسلمین را بازگردان، وگرنه تو را با شمشیر مجازات می کنم».

درست است که خداوند در بسیارى از آیات، وعده بهشت دائم به مومنین داده و هرگز نیز از آن تخلّف نخواهد فرمود. ولى ممکن است افرادى تصوّر کنند که با این وعده قطعى دیگر زمام کار از دست خدا بیرون مى رود و او حتّى توانایى نخواهد داشت که آنان را از بهشت خارج سازد؛ لذا خداوند با این آیه تأکید مى کند که وجود این وعده، از قدرت او چیزى کم نمى کند و باز اختیار تمام موجودات به دست قدرت اوست و قدرت او نسبت به تمام اشیاء محفوظ و ثابت است.

در تاریخ زندگى پیامبر(ص) موارد زیادى دیده مى شود، که افرادى بر فرمان ایشان پیشى گرفتند، یا عقب افتادند و یا از اطاعت ایشان سرپیچى نمودند و لذا مورد ملامت و سرزنش شدید حضرتش قرار گرفتند. داستان تخلف از لشکر اسامه و داستان قلم و دوات در آخرین ساعات عمر پیامبر(ص)، از حوادث مهم تاریخ اسلام است که گواه این ادعاست.

منظور پيامبر(ص) از تشبيه اهل بيت(ع) به کشتى نوح اين است که هرکس به آنها، در امور دينى، پناه بَرَد و فروع و اصولش را از اهل بيت اخذ کند، از غرق شدن در عذاب جهنم نجات مى يابد، و کسى که تخلف ورزد، غرق خواهد شد. و وجه تشبيه آنها به باب حطه اين است که خداوند انقياد و تسليم در برابر اهل بيت و متابعت از ائمه عترت را مظهر تواضع به حکم الهي قرار داده و اين را سبب مغفرت ملت اسلام دانسته است.
 

قرآن کریم تأثیر متقابل «اخلاق» و «عمل» را بازتاب گسترده ای داده است. آيه 14 سوره «مطفّفين» تاکید می کند که اعمال سوء همچون زنگار تيره بر قلب مى نشيند و نور و صفاى فطرى آن را مى گيرد. در آيه 77 سوره «توبه» نیز، پيدايش صفت «نفاق» را نتيجه دروغ گويى مكرّر و خلف وعده الهى مى شمرد و مى فرمايد: «عمل آنها نفاق را در دلهايشان تا روزى كه خدا را ملاقات كنند مستقر ساخت و اين به خاطر آن است كه از پيمان الهى تخلّف جستند، و كراراً دروغ گفتند».