يكي از بحث هاي روز قيامت، مسئله «ميزان» و ترازوى سنجش اعمال است. «قرآن» مي فرمايد: «ما ترازوهاى عدل را در روز قيامت نصب مى كنيم، لذا به هيچ كس كمترين ظلمى نمى شود». «موازين» جمع «ميزان» به معناى وسيله سنجش وزن است. در آن روز، نه فقط يك ترازو كه ترازوهاى متعدد براى سنجش اعمال گذاشته مي شود. منظور از ميزان هاى سنجش اعمال، كسانى هستند كه اعمال نيكان و بدان را با اعمال آنها مى سنجند و اعمال هركس به اندازه اى كه به آنها شباهت دارد «وزين» است و آنچه به آنها شباهت ندارد بى وزن يا كم وزن است.

قرائن نشان مى دهد كه منظور از ميزان، وسيله سنجش به معنى عام آن است؛ زيرا مى دانيم هر چيزى وسيله سنجش مناسب خود را دارد. بنابراین منظور از ميزان هاى سنجش اعمال، كسانى هستند كه اعمال نيكان و بدان را با اعمال آنها مى سنجند، چنانكه در روايت آمده است كه: «امير مؤمنان(ع) و امامان(ع) از فرزندان او ميزان هاى عدل قيامت هستند». در واقع اين شخصيت هاى بزرگ و نمونه، مقياس هاى سنجش اعمالند و اعمال هر كس به آن اندازه اى كه به آنها شباهت دارد «وزين» است و آنچه به آنها شباهت ندارد بي وزن يا كم وزن است.

خداوند در ارتباط با علت فرار نزدیکان در قیامت می فرماید: «در آن روز انسان از برادر خود فرار مى کند، از مادر و پدرش، و ...». در حقیقت شدت حوادث به حدی است که انسان نه تنها نزدیکان خود را فراموش مى نماید، بلکه  از آنها فرار مى کند. سپس در بیان علت مى فرماید: «در آن روز هر کدام از آنها وضعى دارد که او را کاملاً به خود مشغول مى سازد». این تعبیر کنایه ظریفى است که در آن روز آن قدر انسان به خود مشغول است، که به دیگرى نمى پردازد و حوادث به قدرى هولناک است، که تمامى فکر و قلب او را اشغال کرده است.

بدون شک، ارزش همه اعمال نیک و صالح یکسان نیست، از این رو روایات، بر پاره اى از اعمال خیر تاکید بیشتری دارند، همانند این سخن پیامبر(ص) که می فرماید: «لا اله الا اللّه اشاره به وحدانیت خداوند است و هیچ عملى بدون آن پذیرفته نمى شود».  هم چنین امام باقر(ع) می فرمایند: «در میزان عمل، چیزى سنگین تر از درود فرستادن بر محمّد و آل محمّد نیست». در حقیقت توحید و صلوات بر پیامبر(ص) و آل پیامبر(ص)، اسباب سنگینى میزان و ترازوى عمل در قیامت شمرده اند.

هر متاع يا پديده ‏اي در دنيا ترازوي خاص خود را دارد؛ مثلاً درجه حرارت يا برودت هوا با دستگاه مخصوصي اندازه‏ گيري مي شود. اعمال و عقاید و اخلاق انسان نيز در قيامت با ترازوي خاصي اندازه ‏گيري مي شود که «حق» نام دارد؛ «و الوزن يومئذٍ الحق» حق در يك كفه ترازو و اعمال و اخلاق و ... در طرف ديگر قرار مي گيرد تا مشخص شود چه عملي حق دارد و كدام، از حق بي‏ بهره است؛ آنان كه اعمالشان سنگين است اهل سعادتند و آنان كه اعمالشان سبك است از سعادت محرومند.

عموميت حساب شامل همه انسانها از اوّلين و آخرين و حتّى انبياء و پيامبران مي شود تا آنجا كه يكى از اسامى روز قيامت «يوم الحساب» است. در اين ميان، كسانى هستند كه به خاطر زشتى فوق العاده اعمال يا نيكويى فوق العاده آن، بدون حساب وارد جهنّم يا بهشت مى شوند. در اين باره امام زين العابدين(ع) مى فرمايد: «بدانيد اى بندگان خدا! كه مشركانِ [لجوج و طغيانگر] ترازوى سنجش اعمال براى آنها برپا نمى شود و نامه اعمالشان بررسى نمى گردد؛ بلكه گروه گروه بسوى جهنم فرستاده مى شوند».