«حد» در لغت به معنی «منع و جلوگیری» است. و در اصطلاح «فقه» اسلامی به معنی کیفر و عقوبتی است که از جانب شارع تعیین شده است. لذا به چنین مجازات هایی «حد» اطلاق می شود؛ زیرا مانع وقوع معصیت و جرم است. از سویی با توجه به بحران اسفبار فرهنگی در جامعه امروز، اجرای «حدود» در «ملأ عام» می تواند سبب کاهش گناه، عبرت فرد گناهکار و نیز آرامش جامعه شود. از این رو مجازات «علنی» سبب ارتقاء اخلاق و اصلاح جامعه می شود.

به خاطر احتمال انتقال برخی از خلقیات ناپسند از طریق وراثت به فرزندان و از سوی دیگر حساسیّت این مناصب مهمّ، تصدّی این مناصب برای آنها منع شده است تا از بروز برخی از انحرافات در جامعه اسلامی پیشگیری گردد. امّا این به معنای سلب توفیق آنان از سعادتمندی و رستگاری نیست. چنین اشخاصی ـ اگر چه به واسطه عامل وراثت احتمال بیشتری برای لغزش دارند امّا ـ به فرموده امام صادق(ع) اگر اعمال نیک انجام دهند پاداش خیر می گیرند و سعادتمند خواهند شد.

متوکل در مورد مسيحى ای كه با زن مسلمانى زنا كرده بود و اظهار اسلام کرده بود و علما در حکم آن اختلاف داشتند از امام هادی(ع) استفتاء کرد. امام فرمود: «آنقدر بايد شلاق بخورد تا بميرد». این فتوا با مخالفت شديد «يحيى بن اكثم» و ساير فقها روبرو گرديد و گفتند: مدرك اين فتوا چیست؟ امام فرمودند: «هنگامى كه قهر و قدرت ما را ديدند، گفتند: به خداى يگانه ايمان آورديم و به بتها كافر شديم، ولى ايمانشان هنگام سودى ندارد». متوكل، پاسخ مستدل امام را پذيرفت و دستور داد حد زناكار طبق فتواى امام اجرا شود.

در آيه 31 سوره حجّ، شرک به سقوط از آسمان تشبیه شده که یا طعمه پرندگان می شود یا اسیر تندباد شده و به دوردست پرت می شود. پرنده شکاری اشاره به صفات زشت درونی و گروه های منحرف است که در کمین انسان است و تندباد اشاره به شیطان یا طوفان های اجتماعی و فتنه های سیاسی می باشد. در آیات دیگر هم شرک در رأس محرمات بیان شده و خدا و پیامبر(ص) از مشرک بیزار است و مشرک در ردیف زناکار قرار داده شده و ازدواج با آنها حرام است.

در روايات اسلامی رباخوارى با عمل زشت زنا مقايسه و حتی به مراتب بدتر از آن شمرده شده است. این مقایسه ممكن است از اين نظر باشد كه رباخوارى يكى از عوامل اصلى فقر و اختلاف طبقاتى است؛ و روشن است که يكى از علل فحشا، فقر و فشار اقتصادى است كه سبب شكست جوانان در تشكيل خانواده و كشانده شدن آنها به فساد است. اگر ريشه فقر خشكانده شود، لااقل بخش مهمّى از فحشا و فساد اخلاقى از ميان خواهد رفت، و آنها كه مقدّمات فقر را در جامعه فراهم مى سازند در فساد و انحرافات اخلاقى آن شريك و سهيم هستند.

این محرومیت برای مردان و زنانی است که به صورت مکرر و جسورانه اقدام به این عمل زشت نموده و به این کار شهرت یابند؛ کسانی که از علنی شدن گناه خویش ابایی نداشته و بدون ذره ای پیشمانی از عمل خود، قصد انجام دوباره آن را داشته باشند. بدیهی است برای چنین اشخاصی موضوع ازدواج سالم در اولویت قرار ندارد. امّا اگر شخصی مثلا یک بار مرتکب چنین عملی شد و مشهور به آن نباشد و از اعمال گذشته خود توبه كرده و تصميم بر پاكى و عفت گرفته باشد و اثر توبه خود را درعمل نشان دهد، ازدواج با او شرعا بى مانع است.

زناکار یا در خود احساس گناه می کند یا بر اثر تکرار این عمل زشت روحیه طغیان خواهد داشت. با توجه به اینکه روحیات پدر و مادر، طبق قانون وراثت به فرزند منتقل می شود، لذا فرزندان نامشروع غالباً زمینه طغیان و قانون شکنى و گناه در آنها بیشتر است و اسلام به منظور حفظ مصالح عمومى درباره تصدّى پست هاى حسّاسی مانند قضاوت و... محدودیت هایی برای آنها قائل شده است.

در این که آیه 3 سوره نور، در مقام بیان یک حکم الهى است، یا خبر از یک قضیه خارجى و طبیعى، دو نظریه وجود دارد. 1- آیه تنها یک واقعیت عینى را بیان مى کند که آلودگان همیشه دنبال آلودگان مى روند و افراد پاک، دنبال همسران پاک می روند. 2- این جمله بیان یک حکم شرعى و الهى است و مخصوصاً مى خواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناکار باز دارد. البته این حکم در روایات اسلامى مقید به مردان و زنانى شده است که مشهور به این عمل بوده و توبه نکرده اند.

قسمت عمده دستورات این سوره، بر محور پاکسازى اجتماع از آلودگى هاى جنسى دور مى زند و این هدف، در چند مرحله بیان شده است. 1- بیان مجازات شدید برای زن و مرد زناکار. 2- بیان شروط سنگین اجراى این حدّ، از نظر موازین قضائى اسلام. 3- نهى مومنین از چشم چرانى و سفارش به حجاب زنان. 4- دستور به ازدواج سهل و آسان. 5- بیان بخشى از اصول تربیت و آداب معاشرت فرزندان، نسبت به پدران و مادران. 6- بیان بخشى از مسائل مربوط به توحید و مبدأ و معاد و تسلیم بودن در برابر فرمان پیامبر(ص).