آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این محرومیت برای مردان و زنانی است که به صورت مکرر و جسورانه اقدام به این عمل زشت نموده و به این کار شهرت یابند؛ کسانی که از علنی شدن گناه خویش ابایی نداشته و بدون ذره ای پیشمانی از عمل خود، قصد انجام دوباره آن را داشته باشند. بدیهی است برای چنین اشخاصی موضوع ازدواج سالم در اولویت قرار ندارد. امّا اگر شخصی مثلا یک بار مرتکب چنین عملی شد و مشهور به آن نباشد و از اعمال گذشته خود توبه كرده و تصميم بر پاكى و عفت گرفته باشد و اثر توبه خود را درعمل نشان دهد، ازدواج با او شرعا بى مانع است.

خداوند در آیه 3 سوره نور می فرماید: «الزَّاني‏ لا يَنْكِحُ إِلاَّ زانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً وَ الزَّانِيَةُ لا يَنْكِحُها إِلاَّ زانٍ أَوْ مُشْرِكٌ وَ حُرِّمَ ذلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنينَ»؛ (مرد زناكار جز با زن زناكار يا مشرک ازدواج نمى كند و زن زناكار را جز مرد زناكار يا مشرک به ازدواج خود درنمى آورد و اين كار بر مؤمنان حرام شده است).
بنابر مفاد این آیه هیچ کس نباید با مرد یا زنی که مرتکب عمل زنا شده ازدواج کند و چنین حکمی شاید منجر به این شود که اشخاصی که سابقه محدودی در ارتباطات نامشرع دارند و بعداز آن عمل پشیمان شده اند، امکان تشکیل خانواده ای سالم را از دست بدهند. چنین حکمی علاوه بر اینکه در حق چنین اشخاص نادمی غیرمنصفانه به نظر می رسد، نیل به ازدواج سالم را به عنوان اصلی ترین راه حل نجات از ارتباطات نامشروع ناممکن می کند.
پاسخ به چنین پرسشی را شاید بتوان ذیل یکی از دو عنوان توضیح داد:
احتمال برداشت دیگری غیر از منع شرعی ازدواج از این آیه
ظاهر آيه و مخصوصا با در نظر گرفتن سياق ذيل آن - یعنی عبارت «حُرِّمَ ذلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ» كه در آن تعبير به تحريم شده - چنين مى رساند كه این آيه شريفه در مقام بيان حكمى تشريعى تحريمى است. حاصل معناى آيه با كمک روايات وارده از طرق اهل بيت(علیهم السلام) اين است كه زناكار وقتى زناى او شهرت پيدا كرد و حد بر او جارى شد، ولى خبرى از توبه كردنش نشد ديگر حرام است كه با زن پاک و مسلمان ازدواج كند و همچنين زن زناكار اگر زنايش شهرت يافت و حد هم بر او جارى شد ولى توبه نکرد ديگر برای او حرام مى شود که با مرد مسلمان و پاک ازدواج کند.(1)
با این حال در میان مفسرین بر سر این آیه گفتگو است و به عقیده برخی از مفسران این آیه در صدد بیان حکمی شرعی نیست و تنها يک واقعيت عينى [اجتماعی و اخلاقی] را بيان مى كند؛ مبنی بر اینکه آلودگان هميشه دنبال آلودگان مى روند و همجنس با همجنس پرواز مى كند. اما افراد پاک و با ايمان هرگز تن به چنين آلودگی ها و انتخاب همسران آلوده نمى دهند و آن را بر خويشتن تحريم مى كنند. مؤید این تفسير همان ظاهر آيه است كه به صورت جمله خبريه بيان شده است.(2)
طبق چنین برداشتی، این آیه در صدد منع شرعی زناکاران از ازدواج نیست و فقط در مقام بیان و توصیف عامی از وضعیت زناکاران است و می خواهد بگوید افراد پليد همان پليدى ها را دوست مى دارند و لياقت بيش از آن را ندارند. آدم زناكار به خاطر خباثت و پليدى ذاتش جز به زنى مثل خود اشتیاق پیدا نمی کند. او از زنى خوشش می آيد كه چون خودش زناكار و پليد باشد. همچنين زن زناكار جز به مردى مثل خود متعفن و پليد تمايل ندارد. بنابراین از این آیه منعی شرعی برای ازدواج زناکاران برداشت نمی شود زیرا فقط در مقام بیان وضعیت زناکاران است هم چنان كه در آيه 26 همين سوره گفته شده: «الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ»؛ (زنان ناپاک از آن مردان ناپاک اند و مردان ناپاک نيز به زنان ناپاک تعلق دارند).
البته بسیاری از مفسران با این توضیح که بسيارى از احكام به صورت «جمله خبريه» بيان شده است و لازم نيست هميشه احكام الهى به صورت جمله «امر» و «نهى» باشد،(3) این تفسیر دوم را نپذیرفته اند و همچنان معتقدند که این آیه در صدد تشریع حکمی فقهی است.
با این حال، صرف این احتمال که تفسیر دیگری نیز برای این وجود داشته باشد می تواند استدلال اصلی پرسش کننده را تا حدودی مخدوش و غیرقابل استناد کند.
اختصاص حکم منع شرعی ازدواج به زناکاران متجاهر ناپشیمان
بنابر نظر مشهور مفسرینی که ظاهر آيه فوق الذکر را به معنای مستندی برای تحريم شرعی ازدواج با زانى و زانيه می دانند، [حكم مذکور] در روايات اسلامى مقيد به مردان و زنانى شده است كه مشهور به اين عمل بوده و توبه نكرده باشند.
بنابراين اگر شخصی مثلا یک بار مرتکب چنین عملی شد و مشهور به آن نباشد يا از اعمال گذشته خود كناره گيرى كرده و تصميم بر پاكى و عفت گرفته باشد و اثر توبه خود را نيز عملا نشان دهد، ازدواج با او شرعا بى مانع است. در این حالت اصلا عنوان «زانى» و «زانيه» دیگر بر آنها صدق نمى كند. حالتى بوده است كه زائل شده است و اطلاق آن به كسانى كه توبه نصوح كرده اند، از دأب و ادب قرآن كريم بعيد است.(4)
در حديثی می خوانیم که وقتی زراره به عنوان یکی از معتبرترین شاگردان ائمه از امام صادق(علیه السلام) راجع به تفسير آيه «الزَّانِي لا يَنْكِحُ إِلَّا زانِيَةً» پرسید آن حضرت در پاسخ فرمود:
«هُنَّ نِسَاءٌ مَشْهُورَاتٌ بِالزِّنَا وَ رِجَالٌ مَشْهُورُونَ بِالزِّنَا شُهِرُوا وَ عُرِفُوا بِهِ وَ النَّاسُ الْيَوْمَ بِذَلِكَ الْمَنْزِلِ فَمَنْ أُقِيمَ عَلَيْهِ حَدُّ الزِّنَا أَوْ مُتَّهَمٌ بِالزِّنَا لَمْ يَنْبَغِ لِأَحَدٍ أَنْ يُنَاكِحَهُ حَتَّى يَعْرِفَ مِنْهُ التَّوْبَة»(5)؛ (اين آيه اشاره به زنان و مردانى است كه مشهور به زنا بوده و به اين عمل زشت شناخته شده بودند و امروز نيز چنين است. كسى كه حد زنا بر او اجرا شود يا مشهور به اين عمل شنيع گردد سزاوار نيست احدى با او ازدواج كند تا توبه او ظاهر و شناخته شود).
اصولا هرگاه مردان و یا زنان زناپیشه از كرده خود پشیمان شوند و با اخلاص و از روی نیت پاک‌، توبه و استغفار كنند و از گناه و کار زشت خود به كلی منصرف شوند و زندگی پاک و به دور از گناه و آلودگی را از سر گیرند و در این كار مصمم باشند، چرا نباید خداوند توبه شان را بپذیرد و به رحمت و مهر گسترده خویش‌، آنان را در زمره بندگان صالح و شایسته خود داخل نکند؟ آن هم خداوندی که در آیات 68 تا 70 سوره فرقان و در باره سرنوشت توبه کاران می فرماید:
«وَ الَّذينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتي‏ حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ لا يَزْنُونَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاماً* يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فيهِ مُهاناً* إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيماً»؛ (بندگان خدا كسانی هستند كه معبود دیگری را با خداوند نمی خوانند و توحید خالص دارند و انسانی را كه خداوند قتل او و ریختن خونش را حرام شمرده است‌ به قتل نمی رسانند جز به حق و در اجرای فرمان خدا. و زنا نمی كنند و دامان عفت خود را هرگز آلوده نمی سازند هركس این گناهان بزرگ را مرتكب شود گناهان بزرگی را مرتكب شده و مجازاتش را خواهد دید* عذاب چنین كسی در قیامت چند برابر و مضاعف می گردد و با خواری همیشه درآن خواهد ماند* مگر كسی كه توبه كند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد كه خداوند گناهان این گروه توبه كننده را به حسنات تبدیل می كند و خداوند بسیارآمرزنده و مهربان است‌).
به هر حال و با توجه کردن به نکات فوق مشخص می شود درگاه رحمت الهی و جبران گذشته همیشه به روی کسانی که واقعا از عمل شنیع زنا پشیمان شده اند باز است و آنها به هیچ وجه از ازدواج و تشکیل خانواده سالم منع نشده اند.