آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در این که آیه 3 سوره نور، در مقام بیان یک حکم الهى است، یا خبر از یک قضیه خارجى و طبیعى، دو نظریه وجود دارد. 1- آیه تنها یک واقعیت عینى را بیان مى کند که آلودگان همیشه دنبال آلودگان مى روند و افراد پاک، دنبال همسران پاک می روند. 2- این جمله بیان یک حکم شرعى و الهى است و مخصوصاً مى خواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناکار باز دارد. البته این حکم در روایات اسلامى مقید به مردان و زنانى شده است که مشهور به این عمل بوده و توبه نکرده اند.

پاسخ این سؤال در آیه 3 سوره «نور» آمده است، در این آیه مى خوانیم: (مرد زناکار جز با زن آلوده دامان یا مشرک و بى ایمان ازدواج نمى کند، همان گونه که زن آلوده دامان جز با مرد زانى یا مشرک پیمان همسرى نمى بندد)؛ «الزّانِی لا یَنْکِحُ إِلاّ زانِیَةً أَوْ مُشْرِکَةً وَ الزّانِیَةُ لا یَنْکِحُها إِلاّ زان أَوْ مُشْرِکٌ».
(و این کار بر مؤمنان تحریم شده است)؛ «وَ حُرِّمَ ذلِکَ عَلَى الْمُؤْمِنِین».
در این که این آیه بیان یک حکم الهى است، یا خبر از یک قضیه خارجى و طبیعى؟ در میان مفسران گفتگو است:
بعضى معتقدند: آیه تنها یک واقعیت عینى را بیان مى کند که آلودگان همیشه دنبال آلودگان مى روند، و همجنس با همجنس پرواز مى کند، اما افراد پاک و با ایمان هرگز تن به چنین آلودگى ها و انتخاب همسران آلوده نمى دهند، و آن را بر خویشتن تحریم مى کنند، شاهد این تفسیر همان ظاهر آیه است که به صورت «جمله خبریه» بیان شده.
ولى گروه دیگر معتقدند: این جمله بیان یک حکم شرعى و الهى است مخصوصاً مى خواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناکار باز دارد؛ چرا که بیمارى هاى اخلاقى همچون بیمارى هاى جسمى غالباً واگیردار است.
و از این گذشته، این کار یک نوع ننگ و عار براى افراد پاک محسوب مى شود.
به علاوه، فرزندانى که در چنین دامان هاى لکه دار یا مشکوکى پرورش مى یابند سر نوشت مبهمى دارند.
روى این جهات، اسلام این کار را منع کرده است.
شاهد این تفسیر جمله «وَ حُرِّمَ ذلِکَ عَلَى الْمُؤْمِنِین» است که در آن تعبیر به تحریم شده.
و شاهد دیگر روایات فراوانى است که از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و سایر پیشوایان معصوم(علیهم السلام) در این زمینه به ما رسیده و آن را به صورت یک حکم تفسیر کرده اند.
حتى بعضى از مفسران بزرگ در شأن نزول آیه چنین نوشته اند: «مردى از مسلمانان از پیامبر(صلى الله علیه وآله) اجازه خواست که با «ام مهزول» ـ زنى که در عصر جاهلیت به آلودگى معروف بود، و حتى پرچمى براى شناسائى بر در خانه خود نصب کرده بود! ـ ازدواج کند، آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت».(1)
در حدیث دیگرى نیز از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «این آیه در مورد مردان و زنانى است که در عصر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آلوده زنا بودند، خداوند مسلمانان را از ازدواج با آنها نهى کرد، و هم اکنون نیز مردم مشمول این حکمند هر کس مشهور به این عمل شود، و حدّ الهى به او جارى گردد، با او ازدواج نکنید تا توبه اش ثابت شود».(2)
این نکته نیز لازم به یاد آورى است که: بسیارى از احکام به صورت «جمله خبریه» بیان شده است، و لازم نیست همیشه احکام الهى به صورت «امر» و «نهى» باشد.
ضمناً، باید توجه داشت عطف «مشرکان» بر «زانیان» در واقع براى بیان اهمیت مطلب است، یعنى گناه «زنا» همطراز گناه «شرک» است؛ چرا که در بعضى از روایات نیز وارد شده: شخص زناکار در آن لحظه اى که مرتکب این عمل مى شود از ایمان باز داشته مى شود؛ قالَ رَسُولُ اللّهِ(صلى الله علیه وآله): «لا یَزْنِی الزَّانِی حِینَ یَزْنِی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لا یَسْرِقُ السَّارِقُ حِینَ یَسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَإِنَّهُ إِذَا فَعَلَ ذَلِکَ خُلِعَ عَنْهُ الإِیمَانُ کَخَلْعِ الْقَمِیصِ»؛ (شخص زناکار به هنگامى که مرتکب این عمل مى شود، مؤمن نیست، و همچنین سارق به هنگامى که مشغول دزدى است ایمان ندارد، چرا که به هنگام ارتکاب این عمل، ایمان را از او بیرون مى آورند همان گونه که پیراهن را از تن)!.(3)
قابل توجه این که ظاهر آیه فوق، تحریم ازدواج با زانى و زانیه است، البته این حکم در روایات اسلامى مقید به مردان و زنانى شده است که مشهور به این عمل بوده و توبه نکرده اند.
بنابراین، اگر مشهور به این عمل نباشند، یا از اعمال گذشته خود کناره گیرى کرده، و تصمیم بر پاکى و عفت گرفته، و اثر توبه خود را نیز عملا نشان داده اند، ازدواج با آنها شرعاً بى مانع است.
اما در صورت دوم به این دلیل است که عنوان «زانى» و «زانیه» بر آنها صدق نمى کند، حالتى بوده است که زائل شده، ولى در صورت اول، این قید از روایات اسلامى استفاده شده و شأن نزول آیه نیز آن را تأیید مى کند.
در حدیث معتبرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: فقیه معروف «زراره» از آن حضرت پرسید: تفسیر آیه  «الزّانِی لا یَنْکِحُ إِلاّ زانِیَةً» چیست؟
امام(علیه السلام) فرمود: «هُنَّ نِسَاءٌ مَشْهُورَاتٌ بِالزِّنَا وَ رِجَالٌ مَشْهُورُونَ بِالزِّنَا، قَدْ شُهِرُوا وَ عُرِفُوا بِهِ، وَ النَّاسُ الْیَوْمَ بِذَلِکَ الْمَنْزِلِ، فَمَنْ أُقِیمَ عَلَیْهِ حَدُّ الزِّنَا، أَوْ شُهِرَ بِالزِّنَا، لَمْ یَنْبَغِ لاِ َحَد أَنْ یُنَاکِحَهُ حَتَّى یُعْرَفَ مِنْهُ تَّوْبَتُه»؛ (این آیه، اشاره به زنان و مردانى است که مشهور به زنا بوده و به این عمل زشت شناخته شده بودند، و امروز نیز چنین است، کسى که حد زنا بر او اجرا شود یا مشهور به این عمل شنیع گردد، سزاوار نیست احدى با او ازدواج کند، تا توبه او ظاهر و شناخته شود).(4)
این مضمون در روایات دیگر نیز آمده است.(5)