امام علی(ع) درباره خضوع و خشوع ملائکه در برابر پروردگار می فرماید: «مقام برجسته آنان [نزد پروردگار] طُوقِ خشوع را از گردنشان باز نكرده و خودبينى و عُجب، آنها را فرا نگرفته است، تا اعمال گذشته خود را بسيار بشمرند! [و در خود فرو روند] و خضوع و كوچكى در برابر ذات با عظمتش، جائى براى بزرگ شمردن حسنات خود باقى نگذارده است». بنابراين فرشتگان هر قدر در مسير قُرب پروردگار پيش روند جلوه هاى تازه اى از عظمت بى پايان او را مى بينند و به همين دليل، روز به روز بر عشق و خضوع و خشوع آنها افزوده مى شود.

امام علي(ع) در خطبه 91، با اشاره به اوصاف فرشتگان به مقام توحید افعالی آنان و توجه خاصشان به خداوند یکتا اشاره کرده و با بیانی زیبا مقام خوف و رجاء فرشتگان را به تصویر می کشد. خوف و رجایی که منشاء عبادت پروردگار در آنان شده و آنان را همواره در این مسیر نگه می دارد به گونه ای که هیچگاه در اطاعت و بندگی خدا سستی نمی کنند.

امام علی(ع) در جهت تحریک نیروهای خود برای جهاد، یادی از دوستان شجاع خود کرده، می فرماید: «كجايند آنان كه اسلام را با جان و دل پذيرفته و هنگام جهاد عاشقانه حركت كرده، و سرانجام بعضى شهيد و بعضى رهايى يافتند». در واقع امام(ع) ايمان و درک آنان را انگيزه اصلى حركت شان بسوى جهاد دانسته و در بیان زهد آنان مى فرمايد: «چشمان آنها بر اثر گريه از خوف خدا ناراحت، و به خاطر روزه و شب زنده دارى رنگ چهره هایشان پريده بود». سپس مى فرمايد: «برادران من، آنها بودند كه رفتند پس سزاوار است كه تشنه ديدار آنها باشم».

لذّت بخش بودن ارتباط با پروردگار امری است منوط به رعایت برخی از شرایط و مرتفع نمودن برخی از موانع که در آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع) نیز بدان اشاره شده است. برخی از آن شرایط و موانع عبارت اند از: 1. کسب معرفت و شناخت نسبت به پروردگار. 2. آشنایی با آداب، معارف و مفاهیم نماز و رعایت آنها. 3. ترک گناه و معصیت، و دوری از محرّمات، به ویژه لقمه حرام. 4. خشوع و حضور قلب در نماز. 5. حفاظت از عبادت و عدم سستی در آن.

امام علي(ع) درباره عنایات خاص خداوند به فرشتگان وحی مي فرمايد: «خداوند فرشتگان را از يارى خويش بهره مند ساخته [تا وظيفه سنگين ابلاغ وحى را به خوبى انجام دهند]، قلبشان را با تواضع و خشوع و سكينه قرين ساخته [تا در انجام وظيفه گرفتار خطا نشوند]، و درهاى سهل و آسانى را براى تمجيد خويش به روى آنها گشوده [تا از اين طريق مصونيّت بيشترى پيدا كنند]، و چراغ هاى روشنى، جهت راهيابى به نشانه هاى توحيدش براى آنها نصب نموده است [تا در پرتو انوار الهى و درك بيشتر از حقيقت توحيد براى ابلاغ وحى آماده تر گردند]».

امام علي(ع) درباره مقام معرفت و عشق فرشتگان به پروردگار مي فرمايد: «فرشتگان شيرينى معرفت پروردگار را چشيده و از جام محبّتش سيراب شده اند و [در عين حال] خوف او در اعماق جانشان جايگزين شده است، لذا قامتشان از كثرت اطاعت و عبادت خم شده است؛ ولى با اين حال، رغبت فراوانِ آنها به عبادت او، حال تضرّع و نشاط آنها را از بين نبرده است [و هرگز ملالی به آنها دست نمى دهد]». در واقع امام(ع) با این سخنان مردم را به سرمشق گرفتن از آنها دعوت مى كند كه چگونه راه و رسم معرفت و خلوص و بندگى مستمر را در پيش بگيرند.

از روايات به دست مى آيد كه یکی از امراض بزرگ قلب و بدن «خشوع منافقانه» است؛ یعنی فرد براى عوام فريبى، جوارح را خاشع مى كند؛ ولى قلب را نه. رسول گرامى(ص) در اين باره می فرماید: «بترسيد از خشوع منافقانه و آن اين است كه بدن و جسد، خاشع و قلب، غير خاشع باشد».

امام علي(ع) مي فرمايد: «پرهيزکار آنچه را به او سپرده اند ضايع نمى كند». از خصلت هاى پرهيزکاران، امانتدارى آنهاست بر آنچه خدا به آنها فرموده محافظت كنند. قرآن در جاهاى متعدد به بعضى مصاديق حدودى كه بايد محافظت شود اشاره مى كند از جمله: اسلام، ايمان، صداقت، اهل عبادت بودن، صبر، خشوع، كمك به محرومين، روزه و ياد خداوند، اسرار مردم، اعضاء و جوارح مان و همه امانات الهى، از امورى است كه حفظ آنها واجب است. البته از بزرگترين امورى كه حفظ آن بر ما واجب است قرآن و عترت اهل بيت پيامبر(ص) است.

امام علی(ع) برای تحریک نیروهای خود برای جهاد، یادی از دوستان شجاع خود کرده، می فرماید: «كجايند آنان كه اسلام را با جان و دل پذيرفته و هنگام جهاد عاشقانه حركت كرده، و سرانجام بعضى شهيد و بعضى رهايى يافتند». در واقع امام(ع) ايمان و درک آنان را انگيزه اصلى حركت شان بسوى جهاد دانسته و در بیان زهد آنان مى فرمايد: «چشمان آنها بر اثر گريه از خوف خدا ناراحت، و به خاطر روزه و شب زنده دارى رنگ چهره هایشان پريده بود». سپس مى فرمايد: «برادران من، آنها بودند كه رفتند پس سزاوار است كه تشنه ديدار آنها باشم».

از منظر امام علی(ع) نشانه هاي تقوای حقیقی عبارت است از: خضوع در برابر اوامر و نواهي الهي، توبه در برابر گناه، خشوع در برابر عمل به وظايف، بيمناك شدن به منظور اطاعت از حق، نيكي كردن بخاطر يقين داشتن به مرگ، پذيرش عبرت هنگام دادنِ درس عبرت، حذر كردن هنگام بر حذر شدن، ايستادن هنگام منع از نافرماني خدا، بازگشت عملي به سوي خدا هنگام اجابت زباني، برداشتن گام عملي هنگام تصميم گرفتن به پيروي از پيشوايان دين و چشم باز كردن هنگام نشان دادن حقايق به او، و ...