آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) راه همنشين شدن با همسایگان خدا را اين چنين معرفي مي نمايد: «به اعمال نيك مبادرت ورزيد تا همنشين همسايگان خدا باشيد، نزد كسانى كه خداوند پيامبران خود را رفيق آنها ساخته، فرشتگان خود را به ديدارشان فرستاده و حتى گوش هايشان را از اينكه صداى خفيف آتش دوزخ را بشنوند رهايى بخشيده و بدن هايشان را از ملاقات هرگونه رنج و ناراحتى مصون داشته است. اين فضل و رحمت الهى است كه به هر كس بخواهد مى دهد و خداوند صاحب فضل عظيم است».

امام علی(ع) در پایان خطبه 183 «نهج البلاغه» مى فرمايد: (به اعمال نيك مبادرت ورزيد تا همنشين همسايگان خدا در سراى او باشيد)؛ «فَبَادِرُوا بِأَعْمَالِكُمْ تَكُونُوا مَعَ جِيرَانِ اللهِ فِي دَارِهِ». سپس به شرح حال اوصاف اين همسايگان پرداخته، مى فرمايد: (نزد كسانى كه خداوند پيامبران خود را رفيق آنها ساخته، فرشتگان خود را به ديدارشان فرستاده و حتى گوش هايشان را از اينكه صداى خفيف آتش دوزخ را بشنوند رهايى بخشيده و بدن هايشان را از ملاقات هرگونه رنج و ناراحتى مصون داشته است. اين فضل و رحمت الهى است كه به هر كس بخواهد مى دهد و خداوند صاحب فضل عظيم است)؛ «رَافَقَ بِهِمْ رُسُلَهُ، وَ أَزَارَهُمْ مَلاَئِكَتَهُ، وَ أَكْرَمَ أَسْمَاعَهُمْ أَنْ تَسْمَعَ حَسِيسَ(1) نَارٍ أَبَداً، وَ صَانَ(2) أَجْسَادَهُمْ أَنْ تَلْقَى لُغُوباً(3) وَ نَصَباً(4): (ذَلِكَ فَضْلُ اللهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ)(5)».
امام(عليه السلام) در اين بيان زيبا و پرمعنا، چهار وصف براى همسايگان الهى بيان مى كند كه دو وصف، جنبه معنوى دارد و دو وصف آن جنبه مادّى؛ مرافقت و دوستى پيامبران و زيارت فرشتگان نسبت به آنها، دو نوع كرامت معنوى و فضيلت روحانى بى مانند است، و نشنيدن كمترين صداى آتش دوزخ و مصونيت در برابر هر گونه درد و رنج و ناراحتى، دو نوع كرامت مادى است كه مايه آرامش جسم و جان آنهاست.
چه افتخارى از اين بالاتر كه انسان در بهترين غرفه هاى بهشتى با چنين افرادى همنشين باشد كه مشمول چنين مواهب مهم معنوى و مادى هستند. در ضمن با استفاده از آيه شريفه قرآن، امام(عليه السلام) بر اهمّيّت اين نعمت هاى بهشتى تأكيد مى نمايد و آن را فضيلت خدايى مى شمرد.
جمله «وَ أَكْرَمَ أَسْمَاعَهُمْ...» برگرفته از آيه «لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَ هُمْ فِى مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خَالِدُونَ»(6)؛ (آنها صداى آتش دوزخ را نمى شنوند و در آنچه دلشان بخواهد جاودانه خواهند بود). و جمله «وَ صَانَ أَجْسَادَهُمْ...» اشاره به آيه شريفه «لَا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٌ وَ لَا يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٌ»(7)؛ (در اين سراى اقامت [جاويدان] جاى داد كه نه در آن رنجى به ما مى رسد و نه سستى و واماندگى).
در اينجا اين سؤال پيش مى آيد كه «جيران الله»؛ (همسايگان خدا) چه كسانى هستند كه اين همه مقامشان بالاست؟ تعبير به «جيران»؛ (همسايگان) نشان مى دهد كه آنها از خاصّان و مقربان درگاه خدا هستند تا آنجا كه شايسته نام «جيران» شده اند و با توجّه به اينكه فرشتگان و انبيا به سراغ آنها مى آيند معلوم مى شود نه پيامبرند و نه فرشته، بنابراين بايد آنها از صدّيقين و شهدا و خاصّان و حواريّونى باشند كه همچون پروانه بر گرد شمع وجود انبياء و اولياء گردش مى كنند و در سايه تقوا و خودسازى كامل به صورت افراد ممتازى درآمده اند كه مشمول اين همه عنايت الهى هستند، همان گونه كه قرآن مجيد مى فرمايد: «وَ مَنْ يُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأُوْلئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَيْهِمْ مِّنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَدَآءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُوْلئِكَ رَفِيقاً».(8)
شاهد اين مطلب بيانى است كه امام(عليه السلام) در نامه 27 درباره گروهى از پرهيزكاران كه در سطح بالايى از تقوا قرار دارند و زهد و بى اعتنايى آنها به زرق و برق دنيا به حدّ اعلاست، آورده است و در آن، عنوان «جيران الله» را به اين گروه داده است.(9)