نهضت رهبانیت به جریان زهدگرایانه ای اطلاق می شود که از قرن چهارم در مناطق شرقی دنیای مسیحی و پس از آن در غرب آغاز شد. رهبانیت در نزد مسیحیان به معنای کناره گیری از امور متداول دنیوی برای اشتغال به عبادت و امور دینی است. در اوایل قرن چهارم، ثروت و رفاه به جامعه ی مسیحیان راه یافت و دنیا گرایی کام بسیاری را تغییر داد. به همین دلیل، برخی احساس کردند که زندگی فداکارانه ی مسیح(ع) را دنبال نمی کنند و باید با ریاضت و زهد به تقویت ایمان خود اهتمام کنند.

در منابع اسلامی رسولان را با عنوان حواریّان می شناسیم. امام رضا(ع) در بیان وجه نامگذاری آنان فرموده اند: «... در اعتقاد ما، به این دلیل حواری نامیده شدند که درون خود را از آلودگی گناه زدوده و به درجه ی اخلاص رسیده بودند و با موعظه و نصیحت به زدودن آلودگی دیگران اقدام می کردند». روایتی از پیامبر(ص) آنان را دوازده نفر شخص خالص و انتخاب شده برای یاوری عیسی(ع) می داند که در نصرت خداوند و رسول او کوشا، شجاع و آماده بودند. هیچگونه ضعف و تکبری در آنان نبود، ... .

کلیساهای شاخص ارتدوکس عبارتند از: 1ـ اسقف نشین قسطنطنیه.2ـ اسقف نشین اسکندریه.3ـ اسقف نشین انطاکیه.4ـ اسقف نشین اورشلیم.5ـ کلیسای روس.6ـ کلیسای بلغاری.7ـ کلیسای صربی.8ـ کلیسای رومانی.9ـ کلیسای یونانی، و دیگر کلیساهای ارتدوکس مانند: فنلاند، استونی، و  ....

مهمترین حوادث قرن اول در تاریخ کلیسا:1ـ رهبری پطرس حواری پس از عروج عیسی(ع)، به عنوان اولین رهبر کلیسای اورشلیم. 2ـ جدایی مسیحیت از یهود با اعلام بطلان شریعت موسوی توسط پولس. 3ـ در سال 70 میلادی، اورشلیم توسط سپاهیان روم با خاک یکسان شد و با مهاجرت برخی مسیحیان به انطاکیه، مرکزیت کلیسا از اورشلیم به انطاکیه منتقل شد. همچنین پطرس در اواخر عمر خود مهمترین کلیسای مسیحی را در روم بنا کرد. 4ـ به اعتقاد مسیحیان، رساله های پولس و پس از آن اناجیل در نیمه ی دوم قرن اول میلادی تدوین شدند.
 

در قرن سوم، شکل تجدید شده ی فلسفه ی افلاطونی، تحت عنوان فلسفه ی نوافلاطونی پا به عرصه ی اندیشه گذاشت و مدت زمانی به صورت رقیبی برای ایمان مسیحی مطرح شد. ظهور مانویت از حوادث مهم قرن سوم است. مانی، مجوسی گری ایرانی را با تعالیم مسیحیت درهم آمیخت و دینی جدید عرضه نمود. بین سال های 249 تا 251، کلیسا با جدی ترین جفایی که تا کنون دیده بود؛ یعنی جفای دسیان (دقیانوس) روبرو شد. امپراطور دسیان در دو مرحله کلیسا را مورد حمله قرار داد.

این نظریه به پولس ساموستایی، پاتریارک انطاکیه در سال 260 میلادی منسوب است. وی لاهوت در مسیح(ع) را انکار می کرد. در این نظریه مسیح(ع) انسانی عادی است که از امتزاج روح القدس و مریم (س) به دست آمد و در روز تعمید (30 سالگی) از ناحیه خداوند قدرت الهی یافت و فرزند او خوانده شد. بنابراین، اطلاق لفظ خدا یا فرزند خدا بر مسیح(ع) اطلاقی غیر حقیقی است. و هیچ شائبه تعدد در خداوند نیست.