«ابن ابی الحديد» و ستایش امیرالمومنین(ع)

«ابن ابی الحدید» فصاحت و بلاغت امیر المومنین(علیه السلام) در نامه 35 نهج البلاغه را چگونه توصیف می کند؟

ابن ابى الحديد هنگام شرح نامه 35 نهج البلاغه، تحت تاثیر فصاحت و بلاغت آن قرار گرفته و سخنانی دارد، بدین مضمون: «ببین اين مرد بزرگوار چگونه فصاحت را در اين نامه رهبرى مى كند و زمام آن را در اختيار گرفته، فصیحان اگر بخواهند مثل او بنویسند به تکلف می افتند، اما او لطيف و روان سخن گفته است. عالمان و شجاعان و زهد پیشه گان در قبیله قریش و اهل مکه حضور چشمگیری نداشتند. پس او چگونه در علم، فصاحت، بلاغت و زهد شجاعت سرآمد همگان شد؟ چه كسى به اين بزرگوار اين همه امتيازات روحى و صفات شريفه بخشيده است؟».

علت نامگذاری خطبه «اشباح»

علت نامگذاری خطبه 91 نهج البلاغه به خطبه «اشباح» چیست؟

سه احتمال در مورد وجه نامگذارى خطبه 91 «نهج البلاغه» به خطبه «اشباح» بيان شده است: 1. «اشباح» كنايه از فرشتگان است و چون بخش مهمّى از اين خطبه، در مورد فرشتگان سخن گفته است به خطبه اشباح نامگذارى شده است. 2. كلمه «اشباح» در اين خطبه وجود داشته و «سيّد رضى» به حسب عادتش كه از خطبه گلچين مى كند و تمام آن را نقل نمى كند اين بخش از خطبه را انداخته است. 3. چون خطبه طولانى بوده و يكى از معانى اصلى «شَبَح» گسترش و وسعت و امتداد چيزى است، به اين نام ناميده شده است.

بیان یک دوره جهان بینى اسلامی، در خطبه اول نهج البلاغه

در خطبه اول نهج البلاغه، چه مطالبی بیان است؟

این خطبه، از مهم ترین خطبه هاى نهج البلاغه است که شامل یک دوره جهان بینى اسلامى است. از یک نظر این خطبه به منزله فاتحة الکتاب در قرآن مجید است که فهرستى را از مجموعه مسائلى که در نهج البلاغه مطرح شده است به دست مى دهد.

تبیین نیاز بشر به انبیاء با وجود عقل، در کلام امام علی(ع)

آیا از منظر امام علی(علیه السلام) بعثت انبیاء با وجود عقل ضروری است؟

امام علی(ع) درباره نیاز بشر به دین می فرمایند که اگر پیامبران نبودند شرک و بت پرستى سراسر جهان انسانیّت را فرا مى گرفت و شیاطین، آنها را از معرفت خدا و بندگى او باز مى داشتند، چرا که عقل انسانها به تنهایى براى تشخیص همه اسباب سعادت و موانع راه کافى نیست. در توضیح این مطلب باید گفت: مطالبى که به ما عرضه مى شود سه حالت دارد: یا موافق با حکم عقل است یا مخالف و یا مجهول. و به جرأت مى توان گفت قسمت عمده مطالب، جزء گروه سوّم است و فعالیّت پیامبران در همین بخش می باشد.

خطبه شقشقیّه، کلام سید رضى!

آیا این سخن که خطبه شقشقیّه از سخنان سید رضى است، نه کلام على(علیه السلام) اعتبارى دارد؟

افراد بسیاری در قرن هاى نخستین و حتی معاصران و متأخّران از سید رضی این خطبه را با سندى غیر از سند سیّد رضى نقل کرده اند، مثل: ابوجعفر دعبل خزاعى، ابوعلى جبّائى، ابوالقاسم بلخى، ابوجعفر احمد بن محمّد برقى، قاضی عبدالجبار و... .
 

نص بر امامت در نهج البلاغه‏

آیا در نهج البلاغه نشانى از وجود نص بر امامت على و فرزندان او هست؟

در نهج البلاغه مسأله وصایت و امامت علی(ع) و اهل بیت او مطرح شده، مثلا در خطبه دوم نهج البلاغه امام منزلت اهل بیت(ع) را معرفى مى کند، در جای دیگرمی فرماید: وصیت رسول خدا و وراثت او در میان آنها است، در خطبه 6 می فرماید: از روزى که خدا جان پیامبرش را گرفت تا امروز حق مسلم من از من سلب شده است، و... .

علّت جذابیت نهج البلاغه

چه چیز سبب جذابیت فوق العاده نهج البلاغه شده است؟

جذابیت نهج البلاغه، دلایل روشنى دارد که مهمترین آنها عبارت است از: 1- در نهج البلاغه همه جا سخن از همدردى با طبقات محروم و ستمدیده و مبارزه با ظلم و بى عدالتى است. 2- یکى دیگر از جاذبه هاى نیرومند نهج البلاغه، این است که در هر میدانى گام مى نهد چنان حق سخن را ادا مى کند و دقایق را مو به مو شرح مى دهد که گویى گوینده این سخن تمامى عمر را اشتغال به بحث و بررسى روى همین موضوع داشته، نه غیر آن.

جذابیت نهج البلاغه از دیدگاه دانشمندان

دانشمندان جذابیت نهج البلاغه را با چه تعابیری بیان کرده اند؟

دانشمندان در زمینه جاذبه هاى نهج البلاغه تعابیر زیبائی دارند. سیّد رضى که خود از ادباى به نام عرب است، گهگاه در ذیل خطبه هاى نهج البلاغه تعبیراتى دارد که نشان می دهد تا چه اندازه مردم و یا خود ایشان تحت تأثیر امواج نیرومند جاذبه آن قرار گرفته اند. محقّق خویى در منهاج البراعة نیز سخن امام(ع) را پیشوای سخنان می داند و ابن ابى الحدید در ذیل فرازى از خطبه 109 می گوید: که هر کس می خواهد فنون فصاحت و بلاغت را بیاموزد و ارزش کلمات را نسبت به یکدیگر درک کند در این خطبه بیندیشد.

اعتبار سندی نهج البلاغه

آیا مرسل بودن نهج البلاغه موجب ضعف سند آن نمی گردد؟

درست است که سخنان نهج البلاغه به صورت«روایات مرسل» آمده؛ ولی اولا: غالب خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار آن، مطالبى است مستدل و یا در خور استدلالهاى منطقى. ثانیا: معیار پذیرش روایات، وثوق و اطمینان به آن روایات است که از طرق مختلف به دست می آید؛ در اینجا محتوای بلند و عمیق آن، گواه صدور از معصوم است و همین سبب اعتماد ما به چنین روایاتى مى شود. ضمن اینکه قبل از سیّد رضى، در کتابهای زیادی اغلب این روایات آمده که بیانگر شهرت آن در میان علماء است و همین شهرت، ما را بى نیاز از اسناد متّصل کند.
 

شرح های نهج البلاغه

مهمترین شرح ها بر نهج البلاغه کدامند؟

« علاّمه امینى» از «هشتاد و یک شرح و ترجمه» نام مى برد. نویسنده کتاب «مصادر نهج البلاغه»، از یکصد و ده شرح و تفسیر نام مى برد. بعضى از فضلا در کتابنامه نهج البلاغه اسامى سیصد و هفتاد کتاب را در شرح و ترجمه و تفسیر نهج البلاغه نوشته اند. وسیع ترین و کامل ترین شروح نهج البلاغه عبارتند از: «أعلام نهج البلاغه»، «منهاج البراعه» نوشته قطب راوندى، «شرح ابن أبى الحدید معتزلى»، «شرح ابن میثم بحرانى»، «منهاج البراعه» نوشته حاج میرزا حبیب الله موسوى خویى، «شرح شیخ محمّد عبده» و... .

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصّادق عليه السّلام :

... رَحِمَ اللّهُ دَمْعَتَکَ، اَما اِنَّکَ مِنَ الَّذينَ يُعَدُّوَنَ مِنْ اَهْلِ الْجَزَعِ لَنا وَالَّذينَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا و يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا، اَما اِنّکَ سَتَرى عِنْدَ مَوْتِکَ حُضُورَ آبائى لَکَ... .

وسائل الشيعه ، ج 10، ص 397