آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مطالعه زندگی مورچگان پنجره ای از اسرار آفرینش را به روی ما می گشاید؛ مورچه ها در اندام كوچك خود تمام سیستم بدنی يك حيوان عظيم الجثه را دارند. از شاخص ترين ویژگی مورچه ها، زندگى دسته جمعي و بر اساس تقسيم كار است، آنها در تابستان به فكر زمستان هستند در حالی که ممکن است هرگز زمستان را نديده باشند، دانه هاى غذايى را به شیوه ای مطلوب نگهدارى مى كنند تا فاسد نشود، نوعى از مورچه ها [مورچه هاى سپاهى] مانند عشاير از جايى به جاى ديگر كوچ مى كنند. دانشمندان مورچه ها را دارای انواع بسیاری دانسته اند كه تعداد آنها ده برابر مجموع انسان ها مى باشد.

گرچه مورچه ها بر اثر كثرت و تنوّع و وجود بى شمارشان در كوه و صحرا و درون خانه ها، به صورت يك امر عادى درآمده و توجّه عامّه مردم را هرگز به خود جلب نمى كنند؛ ولى براى دانشمندانى كه گاه بيست سال درباره زندگى آنها انديشيده اند بسيار شگفت آور است و مطالعات آنها درباره اسرار آفرينش مورچگان درهاى بزرگى را براى پى بردن به عظمت آفريدگار به روى ما گشوده است كه به گوشه اى از آن ذيلا اشاره مى شود:
1. حيوانات و حشراتى كه به صورت گروهى زندگى مى كنند كم نيستند؛ مانند بخشى از پرندگان و ماهيان و گوزن ها و آهوها؛ ولى آنها كه زندگى دسته جمعيشان بر اساس تقسيم كار است كم هستند و مورچگان يكى از شاخص ترين آنها هستند. مورچه هاى ماده وظيفه جمع آورى غذا، نگهدارى نوزادان و حتى نگهدارى مادر لانه (ملكه مورچگان) را بر عهده دارند. مورچه هاى نر كارشان بارور ساختن ملكه و ملكه كارش تخم گذارى است و جالب اينكه نرها بعد از جفت گيرى مى ميرند. گروهى نيز به صورت نيروهاى مسلّح هستند كه آرواره هاى قوى دارند و از لانه در برابر هجوم دشمنان پاسدارى مى كنند.
2. مورچه هاى كارگر (ماده ها) زمين را سوراخ مى كنند و به تدريج خاك را مى كَنَند تا محل مناسبى براى زندگى آنها در زير سطح زمين فراهم شود؛ ولى همه مورچه ها در زير زمين زندگى نمى كنند. گروهى از مورچه ها كه آنها را مورچه نجار مى نامند، درون چوب ها را سوراخ مى كنند و در آن لانه مى سازند.
3. مورچه ها در اندام كوچك خود كه گاهى فقط به دو ميليمتر مى رسد تمام دستگاه هايى را كه در يك حيوان عظيم الجثه است، دارا هستند و حتى چيزى بيش از او دارند، پاهاى اضافى و شاخك هايى كه آنها را با محيط خود آشنا مى سازد و عقل و هوش اجتماعى قوى و آينده نگرى.
4. بسيارى از مورچه ها، حشرات ديگر را به خدمت خود در مى آورند و از آنها استفاده مى كنند (در واقع نوعى دامدارى دارند) از جمله مورچه گندم زار يكى از اين نوع مورچه هاست. جانورى كه مورد استفاده اين نوع مورچه قرار مى گيرد، شته هاى گياهى است. اين حشرات اگر خشمگين شوند مايع شيرينى مانند عسل ترشح مى كنند و مورچه ها از آن بهره مى گيرند.
بعضى ديگر از مورچه ها، حشرات مخصوصى را كه در پوست درختان تخم مى گذارند يا سوسك ها را به خدمت خود در مى آورند.
5. اگر تعجب نكنيد گروهى از مورچه ها دست به كشاورزى مى زنند. نوعى مورچه كه به نام مورچه چترى ناميده مى شود، باغچه اى در اطراف لانه خود ترتيب مى دهد و در آن قارچ هاى كوچك مى پروراند. مورچه هاى كارگر براى رشد قارچ ها قطعات كوچكى از برگ ها را جدا مى كنند و با خود مى آورند. هنگامى كه مورچه كارگر قطعه اى از برگ را با خود مى آورد گويى چترى بالاى سر دارد و به همين دليل به اين نام ناميده شده است.
6. نوعى از مورچه ها به مورچه هاى سپاهى ناميده شده اند كه مانند عشاير از جايى به جاى ديگر كوچ مى كنند. آنها حشراتى واقعاً درنده هستند كه حتى فيل ها سعى مى كنند سر راه آنها قرار نگيرند و گرنه صدمه زيادى به آنها مى زنند.
گروهى از اين مورچگان كه در مناطق حارّه زندگى مى كنند گوشت خوارند و هرگاه دسته جمعى به جانورى حمله كنند به زودى آن را از پاى در مى آورند و در مدت كمى همه عضلات حيوان را مى خورند و تنها اسكلتى از او به جاى مى ماند.
7. مورچه ها معمولا سرى بزرگ و كمرى باريك دارند و نسبت به جثه خود بسيار قوى و پرزورند چنان كه دانه اى را كه چندين برابر آنها وزن دارد با دندان مى گيرند و از ديوار بالا مى روند كارى كه براى هيچ قهرمان وزنه بردارى از انسان ها امكان پذير نيست. آرى! مورچه بر خلاف جثه كوچك خود، به راحتى مى تواند بارهايى را كه ده برابر خودش وزن دارد بلند كند يا جابجا نمايد.
8. آينده نگرى مورچه و مديريت او بسيار جالب است؛ در تابستان با الهام درونى به فكر زمستان سخت است در صورتى كه چه بسا در طول عمرش هرگز زمستان را نديده باشد. دانه هاى غذايى را به طرز مطلوبى نگهدارى مى كند؛ گاه آنها را از لانه بيرون مى آورد تا هوا بخورد و فاسد نشود و گاه آنها را به دو يا چند قسمت تقسيم مى كند تا سبز نشود و فاسد نگردد، حتى نوشته اند دانه گشنيز را به چهار قسمت تقسيم مى كند؛ زيرا اگر كمتر از آن باشد سبز مى شود.
9. موقعيت شناسى مورچه عجيب است. بعضى از دانشمندان نوشته اند: مورچه اى را در وسط دايره اى از آتش قرار دادند او براى نجات خود به هر سو حركت كرد و چون راه فرارى پيدا نكرد سرانجام جان داد. نقطه اى را كه او جان داده بود اندازه گيرى كردند درست مركز دايره بود؛ يعنى دورترين نقطه به آتش اطراف.
10. مورچه ها انواع زيادى دارند كه بعضى از دانشمندان بالغ بر چهارهزار نوع را شمارش كرده اند و تعداد مورچه هاى روى زمين را ده برابر مجموع انسان ها مى دانند. مطالعات جديد نشان مى دهد كه مورچه ها در زمينه حل مشكل ترافيك از انسان ها پيشى گرفته اند. ميليون ها مورچه صبورانه با دنبال كردن يك ساختار ساده «تك گذر» بهترين راه را براى رسيدن به مقصد در اسرع وقت و بدون تأخير در پيش مى گيرند.
شگفتى هاى دنياى مورچگان بسيار بيش از آن است كه در بالا گفته شد و در اين زمينه كتاب ها يا مقالات فراوانى نوشته شده است.(1)،(2)