بعضى گفته اند: آیه اوّل، در مورد اهل کتاب که قبل از بعثت پیامبر(ص) به او ایمان آورده بودند، اما پس از مبعث به او کفر ورزیدند، نازل شده. بعضى دیگر گفته اند: در مورد«حارث بن سوید» و یازده نفر از یاران او که از اسلام برگشته بودند نازل شده. حارث توبه کرد، اما همراهانش به حال خود باقى ماندند و باز نگشتند. بعد از فتح مکه آنها که اسلام آوردند، توبه آنها پذیرفته شد و در مورد کسانى که در حال کفر از دنیا رفته بودند آیه دوم نازل گردید.

یکى از انصار به نام «حارث بن سوید» دستش به خون بى گناهى آلوده گشت، از ترس مجازات، به همراه يازده يارش از اسلام برگشت و به«مکّه» فرار کرد. در آنجا پشيمان شد و از راه توبه پرسيد؛ آيات فوق نازل و قبولى توبه او را با شرايط خاصى اعلام داشت از آن جمع تنها وي توبه نمود و تا آخر به اسلام وفادار ماند.  
 

این آیه، درباره دو نفر از یهود نازل گردیده که یکى امین و درستکار، و دیگرى خائن و پست بود نفر اوّل «عبداللّه بن سلام» و نفر دوم «فنحاص بن عازورا» است. بعضى گفته اند: منظور در جمله اوّل، جمعى از نصارى بودند و کسانى که خیانت در امانت نمودند یهود مى باشند.

جمعي از دانشمندان يهود براي حفظ موقعيت خود اوصاف پيامبر(ص) در تورات را تحريف نمودند که آيه فوق نازل گرديد و شديداً به آنها اخطار کرد. در نقلي ديگر آمده: این آیه درباره«اشعث بن قیس» نازل گردید که به دروغ مى خواست زمین دیگرى را تملک کند، هنگامى که آماده اداى سوگند براى ادعاى خود شد آیه فوق نازل گردید.

مرحوم طبرسى در «مجمع البیان» نقل مى کند: این آیه نیز درباره گروهى از علماء یهود نازل شده که با دست خود چیزهائى بر خلاف آنچه در تورات آمده بود، درباره صفات پیامبر اسلام(ص) مى نوشتند و آن را به خدا نسبت مى دادند.

در شأن نزول آیه آمده: شخصی به پیامبر(ص) اظهار داشت به نظر ما تنها سلام به شما کافى نیست، به ما اجازه بده تو را سجده کنیم. همچنین یهودیان و مسیحیان به پیامبر(ص) عرضه داشتند: آیا مایل هستى تو را پرستش کنیم و مقام الوهیت براى تو قائل شویم؟ پیامبر(ص) با آنها برخورد کرده و می فرمود: «پیامبرِ خود را تنها به عنوان یک بشر احترام کنید ولى حق او را بشناسید و از او پیروى نمائید».

علمای مسیحی ولادت عيسى(ع) بدون پدر را دليل الوهيت او خواندند، پيامبر(ص) به ناچار آنها را دعوت به مباهله نمود، در روز موعود اسقف آنها با مشاهده وضع پيامبر، علي، فاطمه و حسنين(ع)، ازمباهله انصراف داده و تقاضاي مصالحه با پيامبر(ص) نمود که این مصالحه با پرداخت جزيه محقق شد.

هريک از يهود و نصارا با نزاع نزد پيامبر(ص)، حضرت ابراهيم(ع) را منحصر به آئين خود مي نمودند، آيات فوق نازل شد و اين ادعاهاى بى اساس را تکذيب کرد.

يهودیان مي خواستند مسلمانان سرشناس را با وسوسه به آئين خود بکشانند که آيه فوق نازل شد و به همه مسلمانان در اين زمينه اخطار کرد.
 

دوازده دانشمند يهودي تباني کردند جهت ايجاد تزلزل در ايمان مسلمين صبحگاهان نزد پيامبر(ص) تظاهر به اسلام کنند ولى در آخر روز از اسلام برگردند و هنگامى که از آنها سؤال شود، چرا چنین کردید؟! بگویند: ما صفات محمّد(ص) را از نزدیک مشاهده کردیم و دیدیم صفات و روش او با آنچه در کتب ما است تطبیق نمى کند و لذا برگشتیم، تا این موضوع تازه مسلمانان را به تردید اندازد.