آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بعضى گفته اند: آیه اوّل، در مورد اهل کتاب که قبل از بعثت پیامبر(ص) به او ایمان آورده بودند، اما پس از مبعث به او کفر ورزیدند، نازل شده. بعضى دیگر گفته اند: در مورد«حارث بن سوید» و یازده نفر از یاران او که از اسلام برگشته بودند نازل شده. حارث توبه کرد، اما همراهانش به حال خود باقى ماندند و باز نگشتند. بعد از فتح مکه آنها که اسلام آوردند، توبه آنها پذیرفته شد و در مورد کسانى که در حال کفر از دنیا رفته بودند آیه دوم نازل گردید.

در آیات (90 ـ 91) سوره «آل عمران» می خوانیم: «إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا بَعْدَ إیمانِهِمْ ثُمَّ ازْدادُوا کُفْراً لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَ أُولئِکَ هُمُ الضّالُّونَ * إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ کُفّارٌ فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِّلْءُ الاَْرْضِ ذَهَباً وَ لَوِ افْتَدى بِهِ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرینَ»؛ (کسانى که پس از ایمان کافر شدند و سپس بر کفر [خود] افزودند، و هیچ گاه توبه آنان [که از روى ناچارى یا در آستانه مرگ صورت مى گیرد،] قبول نمى شود؛ و آنها گمراهان [واقعى] اند. * کسانى که کافر شدند و در حال کفر از دنیا رفتند، اگر چه روى زمین پر از طلا باشد، و آن را به عنوان فدیه [و کفاره اعمال بد خویش] بپردازند، هرگز از هیچ یک آنها قبول نخواهد شد؛ و براى آنان، مجازات دردناک است؛ و یاورانى ندارند.
شأن نزول:
بعضى گفته اند: آیه اوّل، در مورد اهل کتاب که قبل از بعثت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به او ایمان آورده بودند، اما پس از مبعث به او کفر ورزیدند، نازل شده.(1)
و بعضى دیگر گفته اند: در مورد «حارث بن سوید» و یازده نفر از یاران او که از اسلام برگشته بودند نازل شده، ولى «حارث» پشیمان شد و توبه کرد(2)، اما یازده نفر از همراهان او به حال خود باقى ماندند و باز نگشتند و در پاسخ دعوت «حارث» به او گفتند:
ما در «مکّه» مى مانیم و به کار خود بر ضد محمّد(صلى الله علیه وآله) ادامه مى دهیم و انتظار شکست او را داریم، اگر مقصود ما حاصل شد چه بهتر، و در غیر این صورت راه توبه باز است و هر گاه برگردیم (او ما را مى پذیرد و) درباره ما همان چیزى که درباره تو نازل شد، نازل مى گردد.
هنگامى که رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) «مکّه» را فتح کرد، بعضى از آنها وارد اسلام شدند و توبه آنها پذیرفته شد(3) و اما در مورد کسانى که در حال کفر از دنیا رفته بودند آیه دوم نازل گردید.(4)، (5)