آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این آیه، درباره دو نفر از یهود نازل گردیده که یکى امین و درستکار، و دیگرى خائن و پست بود نفر اوّل «عبداللّه بن سلام» و نفر دوم «فنحاص بن عازورا» است. بعضى گفته اند: منظور در جمله اوّل، جمعى از نصارى بودند و کسانى که خیانت در امانت نمودند یهود مى باشند.

در آیه (75) سوره «آل عمران» می خوانیم: «وَ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطار یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدینار لا یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ إِلاّ ما دُمْتَ عَلَیْهِ قائِماً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لَیْسَ عَلَیْنافِی الاُْمِّیِّینَ سَبیلٌ وَ یَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْکَذِبَ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ»؛ (و در میان اهل کتاب، کسانى هستند که اگر ثروت زیادى به رسم امانت به آنها بسپارى، به تو باز مى گردانند؛ و کسانى هستند که اگر یک دینار هم به آنان بسپارى، به تو باز نمى گردانند؛ مگر تا زمانى که بالاى سر آنها ایستاده [و بر آنها مسلط] باشى. این به خاطر آن است که مى گویند: «ما در برابر امّیین [غیر یهود] مسئول نیستیم». و بر خدا دروغ مى بندند; در حالى که مى دانند [این سخن دروغ است]).
شأن نزول:
این آیه، درباره دو نفر از یهود نازل گردیده که یکى امین و درستکار، و دیگرى خائن و پست بود نفر اوّل «عبداللّه بن سلام» بود که مرد ثروتمندى 1200 اُوقِیِّه(1) طلا نزد او به امانت گذارد، عبداللّه همه آن را به موقع به صاحبش رد کرد و به واسطه امانت دارى خداوند او را در آیه فوق مى ستاید.
نفر دوم «فنحاص بن عازورا» است که مردى از قریش یک دینار به او امانت سپرد، «فنحاص» در آن خیانت کرد، خداوند او را به واسطه خیانت در امانت نکوهش مى کند.(2)
بعضى گفته اند: منظور در جمله اوّل، جمعى از نصارى بودند و اما کسانى که خیانت در امانت نمودند یهود مى باشند.(3)
اگر هر دو هم مراد باشد مانعى ندارد؛ زیرا مى دانیم، گرچه غالب آیات قرآن در مورد خاص نازل شده اما جنبه عمومى دارد و به اصطلاح مورد مخصص نخواهد بود.(4)