امام علي(ع) در خطبه 101 درباره آينده مردم عراق پس از خود مي فرمايد: «گويا مى بينم شخصى بسيار گمراه و گمراه كننده بر مردم شام مسلط شده، و همچون حيوانات بر آنها بانگ مى زند و پرچم هاى خويش را در اطراف كوفه نصب مى نمايد! و ...». منظور امام(ع) از آن شخص بسيار گمراه يا «معاويه» است كه بعد از صلح با امام حسن(ع) مردم عراق را تحت شديدترين فشارها قرار داد، يا «عبدالملك بن مروان» است كه جنايتكار معروف تاريخ اسلام، يعنى «حجّاج» را بر كوفه و عراق مسلّط كرد تا ظلم و ستم را به شديدترين وجهي بر سر مردم عراق روا دارد! ولى هر چه هست اشاره به حاكمان بيدادگر بنى اميّه بوده است.

امام علي(ع) که به خاطر فریب خوردن مردم عراق از لشكر معاويه در جنگ «صفین»، دل پرخونى از آنان داشت، در كلامي كوتاه و پر معنا آنان را مورد نكوهش شديد قرار داده، فرمودند: «امّا بعد اى مردم عراق! شما به زن باردارى مى مانيد كه در آخرين روزهاى دوران حملش، جنين خود را ساقط كند و با اين حال قيّم و سرپرستش نيز بميرد و بيوه گى او به طول انجامد [سپس از دنيا برود] و ميراثش را دورترين بستگانش ببرند [چرا كه نتوانست فرزند سالمى به دنيا آورد]».

جامعه عراق در زمان حکومت زبیریان، خواستار اصلاحات اجتماعى و حمايت از موالى، و انتقام خون شهدای کربلا از بنی امیه بودند و به اميد تأمين اين خواسته ها با ابن زبير بيعت كردند؛ اما عملاً دریافتند حكومت ابن زبير چندان تفاوتى با حكومت امويان ندارد. از این رو مردم از اطراف ابن زبير پراكنده شده و از قيام مختار جمایت كردند مختاری که خود را وابسته به «محمد بن حنفيه»، دانسته و شعار خود را «يالثارات الحسين» قرار داده بود.

سفيان بن عوف غامدى می گوید: معاويه به من گفت: با لشگری انبوه مسير فرات را پيش بگير و به شهر هِيْت و انبار و مدائن شبیخون بزن و به هر آبادى كه رسيدى خراب كن و هركس را كه با خودت همفكر نديدى بكُش و اموال را غارت کن. که اين شبيخون ها بر مردم عراق، دل هايشان را به هراس مى افكنَد و هواداران ما را نيز كه در فكر جدا شدن از آنان اند، جرئت مى بخشد و كسانى را كه از پيشامدها مى ترسند، به سوى ما مى كشانَد.