آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) که به خاطر فریب خوردن مردم عراق از لشكر معاويه در جنگ «صفین»، دل پرخونى از آنان داشت، در كلامي كوتاه و پر معنا آنان را مورد نكوهش شديد قرار داده، فرمودند: «امّا بعد اى مردم عراق! شما به زن باردارى مى مانيد كه در آخرين روزهاى دوران حملش، جنين خود را ساقط كند و با اين حال قيّم و سرپرستش نيز بميرد و بيوه گى او به طول انجامد [سپس از دنيا برود] و ميراثش را دورترين بستگانش ببرند [چرا كه نتوانست فرزند سالمى به دنيا آورد]».

خطبه 71 نهج البلاغه بعد از ماجراى «صفّين» ايراد شده است، ماجرايى كه دردناكترين خاطره زمان حكومت حضرت على(عليه السلام) بود؛ چرا كه مسلمانان تا آستانه پيروزى پيش رفتند، ولى بر اثر فريبكارى دشمن و ساده لوحى گروهى از لشكريان امام على(عليه السلام) نه تنها پيروزى را براى هميشه از دست دادند؛ بلكه اسباب تفرقه و نفاقِ داخلىِ لشكر نيز آماده شد و اختلاف چنان در ميان آنان بالا گرفت كه سرانجام به جنگ و خونريزى داخلى، منتهى شد.
امام(عليه السلام) كه از اين حادثه دردناك، دل پرخونى داشت، مردم عراق را مورد نكوهش شديد قرار داده، مى فرمايد: (امّا بعد اى مردم عراق! شما به زن باردارى مى مانيد كه در آخرين روزهاى دوران حملش، جنين خود را ساقط كند و با اين حال قيّم و سرپرستش نيز بميرد و بيوه گى او به طول انجامد [سپس از دنيا برود] و ميراثش را دورترين بستگانش ببرند [چرا كه نتوانست فرزند سالمى به دنيا آورد])؛ «أَمَّا بَعْدُ يَا أَهْلَ الْعِرَاقِ، فَإِنَّمَا أَنْتُمْ كَالْمَرأَةِ الْحَامِلِ، حَمَلَتْ فَلَمَّا أَتَمَّتْ أَمْلَصَتْ(1)وَ مَاتَ قَيِّمُهَا وَ طَالَ تَأَيُّمُهَا(2)وَ وَرِثَهَا أَبْعَدُهَا».
در اين جمله هاى كوتاه، تشبيهات ظريف و نكات بسيار دقيقى نهفته شده است؛ نخست اينكه: مردم «عراق» را به «زن» تشبيه مى كند؛ چون مردانه از عزّت و شرف خود دفاع نكردند، سپس روى باردار بودن اين «زن» تكيه مى كند؛ چرا كه آنها حداقل اين شايستگى را داشتند كه با اطاعت از فرمان على(عليه السلام) فرزند «پيروزى» را به دنيا بياورند و دست غارتگران شام را از دامان اسلام و قرآن و مسلمين كوتاه سازند؛ ولى متأسفانه در آخرين روزهاى باردارى، در اثر جهل و نادانى، اين فرزند را ساقط كردند؛ نيرنگ «عمروعاص» در بالا بردن قرآن ها بر سر نيزه ها، به نتيجه مى رسد و جمعيّت با اين خدعه و نيرنگ، دست از جنگ مى كشند و حتّى از پيشروى «مالك اشتر» به سراپرده معاويه و فرود آوردنِ آخرين ضربت، جلوگيرى مى نمايند و كار را به تهديد هم مي كشانند كه اگر مالك برنگردد تو را خواهيم كشت.
چنين زنى اگر شوهر و سرپرست خود را از دست بدهد و همسر مناسب ديگرى نيز انتخاب نكند و با حسرت و اندوه از دنيا برود، بديهى است كه ميراث او را افراد دوردست مى برند، نه فرزندى دارد كه ادامه بخش حيات او باشد، نه همسرى كه براى او اشك بريزد [و فرض اين است كه پدر و مادر نيز ندارد!].
بعضى از بزرگان معتقدند كه اين بخش از كلام مولا(عليه السلام) اشاره به پيشگويى هايى از آينده است و نشان مى دهد كه امام(عليه السلام) پيش بينى مى كند كه مردم «عراق» بر اثر سوء تدبيرى كه در مسأله «جنگ صفّين» و مانند آن داشتند، با گرفتارى هاى شديد، روبه رو مى شوند؛ پيشوايشان على(عليه السلام) را از دست مى دهند و جانشين آن حضرت به خاطر بى وفايى ها و تمرّدها آنها را رها مى سازد و افراد دوردست، بر آنها مسلّط مى شوند و روزگار آنان را سياه مى كنند، همان طور كه اين مسئله انجام شد.(3)