خداوند در آيه 40 سوره «شوری» مقابله به مثل را حق مؤمنين مى شمرد تا دشمنان و افراد خطاكار خود را در امنيت نبينند. لکن با اشاره به مسأله عفو و گذشت و ترك انتقام جويى، می فرماید: «كيفر بدى مجازاتى همانند آن است و هر كس عفو و اصلاح كند اجر و پاداش او با خدا است». آیه 22 سوره نور نیز می فرماید: «بايد عفو و گذشت نمايند، آيا دوست نمى داريد خداوند شما را بيامرزد [حال كه چشم اميد به رحمت خدا داريد شما هم به ديگران رحم كنيد]».

آیات و روایات فراوانی برای نهی از «سوء ظن» در مورد مومنان آمده و نسبت به آثار مخرب آن هشدار داده است. مانند: آیه 12 سوره «نور»، که مربوط به قضیه تهمت گروهى از منافقان به يکی از همسران پيامبر(ص) است و می فرماید: «چرا هنگامى كه اين تهمت بزرگ را شنيديد، مردان و زنان با ايمان، گمان خير نبردند، چرا نگفتيد اين دروغی آشكار است». تعبير به مردان و زنان با ايمان نشان مى دهد كه يكى از نشانه هاى ايمان، حسن ظن نسبت به مسلمانان است، و سوء ظن و بدگمانى با جوهره ايمان سازگار نيست.

در آیات 11 تا 16 سوره نور، ماجرای افک آمده که از مجموع آیات استفاده مى شود شخص بى گناهى را به هنگام نزول این آیات متهم به عمل منافى عفّت نموده بودند، و این شایعه در جامعه پخش شده بود و گروهى از منافقان مى خواستند از این حادثه بهره بردارى غرض آلودى به نفع خویش و به زیان جامعه اسلامى کنند، که آیات فوق نازل شد و با قاطعیت بى نظیرى با این حادثه بر خورد کرد، و منحرفان بد زبان و منافقان تیره دل را محکم بر سر جاى خود نشاند.

آیه 22 سوره نور درباره گروهى از صحابه نازل شد که بعد از «داستان افک» سوگند یاد کردند که به هیچ یک از کسانى که در این ماجرا درگیر بودند کمک مالى نکنند، و در هیچ موردى با آنها مواسات ننمایند، آیه فوق نازل شد وآنها را از این شدت عمل باز داشت و دستور عفو و گذشت داد.

در کتابهای تاریخ معروف و مورد اعتماد، حتّى در احادیث کتب صحاح، درگیرى هاى شدیدى میان بعضى از صحابه مى بینیم که نمى توانیم هر دو طرف را صالح و عادل و مقدّس بشمریم؛ چون از قبیل جمع در میان ضدّین است و عدم امکان اجتماع ضدّین از بدیهیّات عقلیّه است. گذشته از جنگ هاى «جمل» و «صفّین» که به وسیله «طلحه» و «زبیر» و «معاویه» در برابر خلیفه مسلمین به راه افتاد، آیه افک (سوره نور: آيه 11) دلالت می کند که در میان مسلمانان عصر پیامبر کسانی وجود داشتند که به همسر پیامبر (عایشه) تهمت ناروا زدند.

در منابع اهل سنت گفته شده که آیه افک از عایشه به عنوان یکی از همسران رسول خدا(ص) رفع اتهام اخلاقی می کند. در بعضی منابع تفسیری شیعی این زن ماریه دانسته شده است. بر هر دوی این نقل ها اشکالاتی تاریخی و اعتقادی وارد است، امّا شیعه به مضمون این آیه و در عمل به حدیثی نبوی «مَا بَغَتْ امْرَأَةُ نَبِيٍّ قَطُّ» و به اعتراف مخالفان، دامان همسران همه پیامبران، از جمله عایشه را از این اتهام پاک می داند و در عین حال صریحا اعلام می کند رفع چنین اتهامی فضیلت و عدالتی را برای عایشه در امور دیگر اثبات نمی کند و نمی تواند بر خطاهای او در مخالفت با آیه «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ»؛(در خانه های خویش بمانید)، و خروج از خانه پیامبر و مخالفت باحضرت علی(ع) بعد از پیامبر(ص) و راه انداختن جنگ داخلی سرپوش بگذارد. به عبارت دیگر «رفع اتهام اثبات فضیلت نمی کند».