آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیه 22 سوره نور درباره گروهى از صحابه نازل شد که بعد از «داستان افک» سوگند یاد کردند که به هیچ یک از کسانى که در این ماجرا درگیر بودند کمک مالى نکنند، و در هیچ موردى با آنها مواسات ننمایند، آیه فوق نازل شد وآنها را از این شدت عمل باز داشت و دستور عفو و گذشت داد.

در آیه (22) سوره «نور» می خوانیم: «وَ لا یَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَ السَّعَةِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبى وَ الْمَساکِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللّهُ لَکُمْ وَ اللّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛ (آنها که از میان شما داراى برترى [مالى] و وسعت زندگى هستند نباید سوگند یاد کنند که از انفاق نسبت به نزدیکان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دریغ نمایند؛ آنها باید عفو کنند و چشم بپوشند؛ آیا دوست نمى دارید خداوند شما را ببخشد؟! و خداوند آمرزنده و مهربان است).
شأن نزول:
جمعى از مفسران، براى آیه مورد بحث، شأن نزولى نقل کرده اند که پیوند آن را با آیات گذشته روشن مى سازد و آن این که:
«این آیه درباره گروهى از صحابه نازل شد که بعد از «داستان افک» سوگند یاد کردند که به هیچ یک از کسانى که در این ماجرا درگیر بودند و به این تهمت بزرگ دامن زدند کمک مالى نکنند، و در هیچ موردى با آنها مواسات ننمایند، آیه فوق نازل شد وآنها را از این شدت عمل و خشونت باز داشت و دستور عفو و گذشت داد».
این شأن نزول را «قرطبى» در تفسیرش از «ابن عباس» و «ضحاک»، و مرحوم «طبرسى» از «ابن عباس» و غیر او، ذیل آیات مورد بحث نقل کرده اند و جنبه عمومى دارد.(1)
ولى گروهى از مفسران اهل تسنن، اصرار دارند بگویند: این آیه در خصوص «ابوبکر» نازل شده که بعد از داستان «افک»، کمک مالى خود را به «مسطح بن اثاثه» که «پسر خاله» یا «پسر خواهر» او بود، و به مسأله افک دامن مى زد، قطع کرده،(2) در حالى که تمام ضمیرهائى که در آیه به کار رفته به صورت جمع است و نشان مى دهد: گروهى از مسلمانان بعد از این ماجرا تصمیم به قطع کمک هاى خود از این مجرمان گرفته بودند، و آیه، آنها را از این کار نهى کرد.
به هر حال مى دانیم: آیات قرآن اختصاص به شأن نزول ندارد، بلکه همه مؤمنان را تا دامنه قیامت شامل مى گردد، یعنى توصیه مى کند: مسلمانان در این گونه موارد گرفتار احساسات تند و داغ نشوند، و در برابر لغزش ها و اشتباهات گنهکاران تصمیمات خشن نگیرند.(3)