«قوم ثمود» همان «اصحاب الحجر» می باشد كه نامشان در «قرآن» آمده است. خدا حضرت صالح(ع) را به سوی قومش فرستاد تا آنها را به توحید و ترک فساد دعوت کند؛ اما «قوم ثمود» آن حضرت را انکار کرده و نسبت سحر و جادو به ایشان دادند، و برای صدق ادعای آن حضرت درخواست معجزه کردند. خداوند نيز به درخواست صالح(ع) ماده شتري را به همراه فرزندش از دل كوه بيرون آورد؛ ولی این قوم بت پرست باز هم ایمان نیاوردند، و با پي كردن شتر دچار عذاب الهی شدند و نابود گشتند.

«اصحاب الحجر»، «قوم ثمود» و «قوم صالح» هر سه عنوان اشاره به يك جمعيّت دارند، كه گاه به نام سرزمين، و گاه به نام قوم، و گاه به نام پيامبرشان ناميده شده اند. قوم ثمود در سرزمینی بین جزیرة العرب و شامات زندگی می کردند و مردمي نیرومند بودند. آنها تابستان را در قصرهای زیبا در ميانِ دشت های سرسبز و زمستان را درون خانه های کوهستانی خود می گذراندند. حضرت صالح(ع) آنها را به سوي توحید دعوت می کرد؛ ولی آنها پیامبرشان را انکار نمودند، و دست به طغیان زدند. آنگاه خداوند آنها را با صاعقه های آسمانی عذاب نمود.

این سوره بر پنج محور زیر دور مى زند: 1 ـ قسمت مهمى از آن را مباحث معاد تشکیل مى دهد. 2 ـ مسأله توحید و آیات و نشانه هاى خدا در نظام آفرینش. 3 ـ داستان فرشتگانى که میهمان ابراهیم(ع) شدند و مأمور در هم کوبیدن شهرهاى «قوم لوط» بودند. 4 ـ هشدار به کافران و مجرمان با بیان داستان موسى(ع)،«قوم عاد»، «قوم ثمود» و «قوم نوح».5 ـ دلداری به پیامبر اسلام(ص) با بیان مبارزه اقوام متعصب با انبیاء گذشته.

خداوند در آغاز سوره نجم، بعد از سوگند پر معنائى، از حقیقت وحى سخن مى گوید، سپس از معراج سخن گفته و بعد از آن خرافات مشرکان را بیان کرده، سپس راه توبه را باز دانسته و در ادامه از معاد و سرنوشت اقوام لجوج مثل عاد و ثمود و ... بحث کرده و سرانجام سوره را با امر به سجده پایان مى بخشد.

جنگ جمل یک مبارزه شخصى بر سر قدرت نبود، بلکه پیکار صفوف طرفداران حق در برابر باطل بود. لذا طبق گفته امام علی(ع) هر کس در هر زمان در برابر باطل قیام کند و با هوی و هوس و جاه طلبی مبارزه کند گویا در جنگ جمل حضور داشته است. در روایات تأکید شده که: کسى که عمل قومى را دوست دارد در عملشان شریک است؛ همانطور که قوم ثمود چون راضی به پی کردن ناقه بودند مشمول عذاب شدند.

قوم «ثمود»، در سرزمینى میان «مدینه» و «شام» زندگى مى کردند. آن ها بت پرست و در انواع گناهان غوطه ور بودند. صالح(ع)، براى هدایت و نجاتشان همت گماشت، ولى آنها نه دست از بت پرستى برداشتند، و نه در طغیان و گناه تجدید نظر کردند. هنگامى که تقاضاى معجزه اى کردند، خداوند «ناقه»(شتر ماده اى) را از دل کوه برآورد، ولى آن ها هم طرح نابودى ناقه را ریختند، و هم کشتن صالح(ع) را. پس از کشتن ناقه، و گذشت مهلت سه روزه توبه، عذاب الهى بر آنها فرو بارید و همگى در خانه هایشان بر زمین افتادند و مردند.