امام علي(ع) در نهی از «مسامحه» در امور آخرت می فرماید: «از كسانى مباش كه براى دنياى فانى، تلاش و كوشش فراوان دارد؛ ولى براى آخرتِ باقى، مسامحه كار است»، بر اساس سخن امام(ع)، اين كار عاقلانه ای نیست كه انسان تمام نیروی خود را در امور فانى متمرکز کند، اما از زندگی جاويدان غافل شود، البته اين غفلت از ضعف ايمان و غلبه هوى نفس ناشی می شود.

از منظر اسلام «مدارات» نیک شامل موارد ذیل می شود. 1- «مدارات» و تسامح در تحمل عقاید رقیب، که همان سعه صدر علمی و گشودن فضای تعامل افکار است. لذا این مفهوم مورد تاکید قرآن است. 2- «مدارات» در تدبیر مناسبات اجتماعی توسط زمامداران؛ زیرا با تحکّم و تک صدایی کار جامعه به سامان نمی رسد. 3- «مدارات» در شنیدن حق، که نشانه آزادی اندیشه در مکتب اسلام است. 4- «مدارات» در چارچوب شرع و در سایه اخلاق و قانون، که به تحکیم شریعت و ارتقاء فرهنگی و توسعه قانون گرایی کمک می کند. 5- «مدارات» با دوستان و خطاکاران.

جمعى از مسلمانان هنگامى که در مکّه تحت فشار و آزار مشرکان قرار داشتند، به پیامبر(ص) گفتند: ما قبل از اسلام عزیز بودیم، اگر اجازه دهید با دشمن مى جنگیم تا عزت خود را بازیابیم. پیامبر(ص) فرمود: من فعلاً مأمور به مبارزه نیستم. ولى هنگامى که به مدینه آمدند و دستور جهاد نازل گردید، بعضى از آن افراد از شرکت در جهاد مسامحه مى کردند. آیه فوق نازل شد و آنها را ملامت کرد.

معاويه 20 سال قبل از هجرت زاده شد در حالي که پدر اصلي اش معلوم نبود. او که با زور شمشير مسلمان شده بود در زمان خلافت عمر به ولايت شام، منصوب شد. او با ايجاد جهل و وحشت، حكومتى استبدادى پديد آورد ولي عمر که با هیچ فرمانداری مسامحه نمی کرد، بنا به ملاحظاتى با معاويه كنار مى آمد، او از آغاز خلافت على(ع) آهنگ مخالفت با وى ساز كرد و در تحريك طلحه و زبير كوشيد و جنگ صفّين را به راه انداخت. او در سال 60 هجرى هلاك شد.

با توجه به آیات قرآن، یهودیان در ماجرای ماهیگیری روز شنبه، سه گونه واکنش نشان دادند: گروهی متوسل به حیله ای شرعی شدند. برخی دیگر به موعظه گروه نخست و نهی آنها از این کار پرداختند. گروه سوم نیز کسانی بودند که اهل مسامحه و سکوت بودند و می گفتند: «آنها را رها كنيد، تا خداوند خود آنها را عذاب كند». درباره سرانجام این سه گروه بايد گفت كه تنها گروه دوم نجات یافت و مجرمان و سکوت كنندگان به عذاب الهی گرفتار شدند.