وى ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن عبدالکریم شیبانى جزرى مشهور به عزالدّین، ابن اثیر (555-630) مورّخ، محدّث، و ادیب مشهور اهل سنت است که دو کتاب مهم «الکامل فى التاریخ» و «اُسْد الغابه» از تالیفات او مى باشد. او در نزدیکى موصل به دنیا آمده و در حلب سوریه (شام) وفات یافته است، براى کسب و تحصیل علم و حدیث به مناطق زیادى مثل شام، موصل، و بغداد سفر کرده و از محضر اساتید احادیث فراوانى را بهره برد؛ او همچنین به حلب و قدس نیز مسافرت کرد. نقل است که به هنگام مسافرت به حلب، یاقوت حموى تاریخ نویس مشهور اهل سنت به او وصیت کرد تا نوشته هایش را به بغداد برده و به محل وقف مخصوص بسپارد تا در امان بوده و اهل علم استفاده نمایند. اما «قطفى» در کتاب «انباه الرواه» خود در ذیل ترجمه احوال یاقوت مى نویسد که ابن اثیر این وصیت یاقوت را نادیده گرفت و با تصرّف در آنها (که در محتواى نوشته ها دست برد) آنها را در میان گروه هایى پخش کرد تا از آن بهره ببرند. اگر این گفته قطفى درست باشد، اتّهام صریحى بر تدیّن و امانت دارى ابن اثیر به شمار مى رود که ارزش مطالب و نقل اقوال او در آثارش را نیز مخدوش و بى اعتبار مى گرداند. ابن اثیر از لحاظ سیاسى با حکّام عصر خویش هماهنگ و همراه بود و به خلفاى عباسى تمایل داشت. و از این رو به شدت با شیعیان و تشیع سرِ ستیز داشت.
 

ابو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبرّ قرطبى (368-463 ق) از دانشمندان بزرگ اهل سنت است که در شهر قرطبه اندلس یعنى منطقه مغرب جهان اسلام در دوره میانى تاریخ اسلام به دنیا آمده و در آنجا رشد یافته است. سپس رهسپار «دانیه»  شد. این شهر تحت سلطه ابوالحسن مجاهد عامرى (م 432 ق) بود که شخصى علم دوست بود. از این جهت اقامت ابن عبدالبر در دانیه از دوران پربرکت عمر او تلقى شده، زیرا بیشترین کتاب‌هایش را در این شهر تالیف کرده است. او پس از مرگ عامرى به ناحیه غرب اندلس مهاجرت کرد و در آنجا به منصب قضا گماشته شد. و در شاطبه درگذشت.

ابوالفضل احمد بن ابى طاهر خراسانى معروف به ابن طیفور (204-280ق) یکى از بزرگترین دانشمندان اهل سنت در زمینه ادبیات عرب، تاریخ اسلام و تراجم (صحابه شناسى) است. پدران او در اصل از مَروْرود بودند اما او در بغداد تولد و وفات یافته است. او در خانواده اى به دنیا آمد که خاندان آنها از کارگزاران دولت مأمون بودند و مامون در همان روز ولادت ابن طیفور از خراسان به بغداد آمده بود. با توجه به صداقت علمى او در کتاب‌هایش، بسیارى از مطالب تاریخى را که موافق با عقاید و تاریخ تشیع بوده نقل کرده است. از این رو براى مورخان شیعه حائز اهمیت مى باشد.

ابو محمد عبد الله بن مسلم بن قتیبه دینورى (213ـ 276ق) یکى از مهم ترین علماى اهل سنت در زمینه علومى مثل ادبیات، حدیث و تاریخ مى باشد. او از نویسندگان بزرگ دوره خلفاى عباسى مثل «متوکل» «المستعین بالله» و «المعتز بالله» بود. او اهل مرو و معروف به «مروزى» بود و بنا به نقلى در بغداد و یا کوفه تولد یافت، اما رشد علمى وى در بغداد بود. آرا و نظرات معتزله که در آن زمان محافل علمى بغداد را تحت سیطره خود داشت او را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود. ابن قتیبه سپس به مقام قضاوت شهر دینور منصوب گشت و در همانجا سکونت یافت و در اواخر عمرش به بغداد بازگشت. عده اى از علماى اهل سنت مثل ذهبى او را صدوق و ثقه (مورد اعتماد) دانسته و برخى دیگر مثل حاکم نیشابوری او را کذاّب و غیر قابل اعتماد دانسته و گفته است حتى بر ضعیف بودن او به عنوان راوى ادعاى اجماع شده است. اما على رغم این اختلاف و دودستگى درباره شخصیت و جایگاهش او و آثارش مورد توجه علماى اسلام(اعم از شیعه و سنى) قرار گرفته است.

محمد بن یوسف بن على بن یوسف ابن حیّان اثیر الدین ابوحیان اندلسى جیانى (654 ـ 745 ق) از بزرگان تفسیر، حدیث و ادبیات اهل سنت به شمار مى رود. او در نواحى شهر غرناطه به دنیا آمد، به شهر مالقه مهاجرت کرد، در آنجا رشد یافت، و سپس با انتقال به قاهره در آنجا ساکن شد و در همانجا وفات یافت. او همچنین به شهرهاى مختلفى از مناطق سرزمین اسلامى مثل افریقا، اندلس، اسکندریه، مصر و حجاز مسافرت کرد و از محضر بیش از چهار صد و پنجاه استاد بهره برد. تبحّر او در رشته هاى مختلف علوم به ویژه ادبیات عرب موجب شد تا او را با القابى مثل «شیخ النحاه» یا «امام النحاه»، «شیخ المحدّثین» و «رئیس العلماء» عنوان بدهند. او به گفته شاگردش صفدى پیرو مذهب شافعى بود و برخى او را حنبلى و اهل ظاهر مى دانستند. به دلیل داشتن گرایش به مذهب سلفى، عقاید اشعرى و شافعى، با فلسفه و ذوقیات (عرفان و تصوف) میانه خوبى نداشت و به رد فلسفه و تصوف مى پرداخت. او با ابن تیمیه مباحثه و مناظراتى داشت و در کتاب‌هایش بر ضد او و نظراتش مطلب نوشت. او همچنین در کتاب تفسیرخود (یعنى البحر المحیط) غالب نظرات زمخشرى معتزلى را به تمسخر گرفته و رد کرده است و میانه خوبى با عقاید اعتزال نداشته است. او در ذیل تفسیر آیات مربوط به ولایت ائمه هدى (علیهم السلام) به نفع شیعه و تایید مطالب و عقاید آنها سخن گفته است؛ مثل معناى مودّت که او آن را مختص به اهل بیت پیامبر و ائمه (علیهم السلام) مى داند. زیرا وى نسبت به حضرت على (علیه السلام) ارادت ویژه اى داشت و مخالفان آن حضرت را لعن و نفرین مى کرد و در کتاب‌های خود به فرمایشات و احادیث آن حضرت استناد و تمسک مى کرد.
 

مجد الدین ابوالسعادات مبارک بن محمد بن محمد بن عبدالکریم بن عبدالواحد شیبانى جزرى، معروف به مجدالدین ابن اثیر (544-606 ق) یکى از سه فرزند محمد شیبانى جزرى و نویسنده کتاب «النهایه فى غریب الحدیث» است. او در جزیره ابن عمر (ما بین دجله و فرات) تولد و رشد یافت و پس از بیست سالگى به شهر موصل رفته و در آن دیار جایگاه رفیعى یافت و کتاب هاى خود را در همانجا تالیف نمود و از این طریق شهرت پیدا کرد. او در موصل به خدمت امیر مجاهد الدین درآمد و پس از او در خدمت عزالدین محمود و نورالدین ارسلانى بود. او قبل از اقامت در موصل به قصد تحصیل دانش حدیثى به بغداد نیز مسافرت کرده و در موصل درگذشت.

على بن حسین بن محمد بن احمد بن هیثم مروانى اموى ابوالفرج اصفهانى (284ـ356ق) از مهم ترین دانشمندان اهل سنت‌ در زمینه ادبیات عرب، لغت، حدیث، و تاریخ اسلام به شمار مى رود. او در اصفهان متولد شد و در بغداد سکنى گزید و در همان شهر وفات یافت.

احمد بن ابى یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب بن واضح معروف به ابن واضح و مشهور به یعقوبى (م 292 ق به بعد) است که یکى از معروف ترین و مهم ترین مورّخان و کاتبان عباسیان به شمار مى رود. او اهل بغداد بوده و جدش از کارداران دربار منصور عباسى بود. وى به شهرهاى مختلف مناطق اسلامى مثل غرب جهان اسلام (اندلس)، مناطق شمال (آذربایجان و ارمنستان)، هند و مناطق عربى مسافرت کرده و دانش تاریخى و نجومى خود را افزایش و ارتقا داد.

جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابى بکر بن محمد ابن سابق الدین خضیرى سیوطى (849 ـ 911 ق) یکى از بزرگترین عالمان، محدثان، مورخان و مفسران ادیبان عرب اهل سنت به شمار مى رود که بیش از ششصد عنوان کتاب بزرگ و کوچک در زمینه هاى مختلف علوم اسلامى تالیف کرده است و از این رو به ابن الکتب (یعنى فرزند کتاب) لقب یافته است. او در اُسیوط از تبعات قاهره متولد شد و در همانجا رشد یافت. او در فقه پیرو مذهب شافعى بود؛ البته علماى اهل سنت او را صاحب نظر و مجتهد دانسته اند. سیوطى تا سن چهل‌ سالگی به تحصیل علوم پرداخت و سپس از جامعه منزوی شد تا به تدوین و تالیف کتاب بپرازد و در هر یک از رشته هاى علمى مثل تفسیر، حدیث، فقه، تاریخ، لغت، و ادبیات عرب بیش از ده کتاب تالیف کرد. سیوطى ارادت و مودت فراوانی نسبت به اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه وآله) داشت و در بیشتر کتاب‌هایش به ذکر مناقب و فضائل آن بزرگواران پرداخته است و از این جهت کتاب‌های او بیش از سایر کتاب‌های اهل سنت مورد توجه علماى شیعه قرار گرفته است.

نظام الدین حسن بن محمد بن حسین قمى نیشابورى معروف به اعرج نیشابورى (م 850 ق) یکى از دانشمندان اهل سنت ‌در زمینه تفسیرقرآن، ادبیات، ریاضى و فلسفه است که در اصل قمى بود و در شهر نیشابور زاده شد و در همانجا وفات یافت. وى با مهم ترین متاخران اهل سنت مثل سید شریف جرجانى، جلال الدین دوّانى و ابن حجر عسقلانى معاصر و در همان زمان از شهرت کافى برخوردار بود. او علاوه بر تفسیر، در علوم عقلى و طبیعى و ریاضى نیز تبحر داشت و کتاب‌های ارزشمندى در این علوم نوشته است. بر حسب آنچه از مقدمه کتاب تفسیرش بر مى آید، در فقه پیرو مذهب شافعى و در عقاید پیرو مسلک اشعرى بوده است و برخى تمایلات صوفیانه و عرفانى نیز داشته است. وى به استدلال هاى شیعیان بر آیات قرآن در باب عقاید شیعه امامیه ایراد وارد کرده است؛ اما در کتاب تفسیرش حدیث غدیر و ماجراى آن را نقل کرده و در چندین مورد نسبت به حضرت على (علیه السلام) اظهار محبت و احترام فراوانى کرده است.