آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبرّ قرطبى (368-463 ق) از دانشمندان بزرگ اهل سنت است که در شهر قرطبه اندلس یعنى منطقه مغرب جهان اسلام در دوره میانى تاریخ اسلام به دنیا آمده و در آنجا رشد یافته است. سپس رهسپار «دانیه»  شد. این شهر تحت سلطه ابوالحسن مجاهد عامرى (م 432 ق) بود که شخصى علم دوست بود. از این جهت اقامت ابن عبدالبر در دانیه از دوران پربرکت عمر او تلقى شده، زیرا بیشترین کتاب‌هایش را در این شهر تالیف کرده است. او پس از مرگ عامرى به ناحیه غرب اندلس مهاجرت کرد و در آنجا به منصب قضا گماشته شد. و در شاطبه درگذشت.

ابو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبرّ قرطبى (368-463 ق) از دانشمندان بزرگ اهل سنت است که در شهر قرطبه اندلس یعنى منطقه مغرب جهان اسلام در دوره میانى تاریخ اسلام به دنیا آمده و در آنجا رشد یافته است. شهرت اصلى ابن عبدالبر بخاطر تالیف کتاب «الاستیعاب فى معرفه الاصحاب» بوده است.
ابن عبد البر در قرطبه به فراگیرى علوم رایج در زمان خود مشغول شد. در آن زمان قرطبه مرکز حکومت امویان در اندلس بود و هشام موید بن حکم (366-399 ق) فرمانروایى آن را به عهده داشت. فرزند هشام که محمد بن هشام ملقب به مهدى بود بر پدرش شورید و خودش فرمانروا گشت. در این سالها جنگ خونینى بر سر امارت و ریاست اتفاق افتاد و بسیارى از مردم نیز کشته شدند. به این دلیل ابن عبدالبر از قرطبه فرار کرد و به دنبال مکانى آرام و مناسب به دورترین نقطه شرق اندلس یعنى «دانیه» رهسپار شد. این شهر نیز تحت سلطه ابوالحسن مجاهد عامرى (م 432 ق) بود که شخصى علم دوست بود. از این جهت اقامت ابن عبدالبر در دانیه از دوران پربرکت عمر او تلقى شده، زیرا بیشترین کتاب‌هایش را در این شهر تالیف کرده است. او پس از مرگ عامرى به ناحیه غرب اندلس مهاجرت کرد و در آنجا به منصب قضا گماشته شد. و در شاطبه درگذشت.
عقیده و مذهب ابن عبد البرّ:
ابن عبد البرّ در فقه اهل سنت ابتدا پیرو اهل ظاهر یعنى مذهب حنبلى بود، سپس به مذهب مالکى تمایل یافت و گرایش هایى به فقه شافعى نیز پیدا کرد. او على رغم قائل شدن به قیاس، در بسیارى از مسائل به مذهب شافعى حکم مى داد. وى در حدیث، تاریخ و ادبیات عرب سرآمد بوده و کتاب‌های او با گذشت حدود هزار سال از دوران زندگانى اش همچنان از منابع اصلى در صحابه شناسی، رجال، حدیث، و تاریخ اسلام به شمار مى رود. به ویژه کتاب «الاستیعاب فى معرفه الاصحاب» او منبع مهمى براى مورخانى مثل عزالدین ابن اثیر، سمعانى، ذهبى و ابن حجر عسقلانى بوده است.
اساتید ابن عبد البرّ:
برخى از اساتید مهم وى عبارتند از: ابوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله بن خالد همدانى، ابوالولید ابن فرضى، ابو عمر طلمنکى و... .
شاگردان ابن عبد البرّ:
شاگردان مهم وى نیز عبارتند از: ابوعبدالله حمیدى، ابوالعباس دلایى، ابو محمد بن ابى قحافه، طاهر بن مفوز و... .
کتاب های ابن عبد البرّ:
کتاب هاى مهم ابن عبدالبر که تاکنون به چاپ رسیده اند از این قرار است:
1- الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، که مهم ترین منبع سیرهنویسان و صحابه شناسان اهل سنت به شمار مى رود؛ 2- التمهید فى الموطا من المعانى و الاسانید» در شرح موطا مالک بن انس که آن را در هفتاد جلد نوشته است؛ 3- الاستذکار فى شرح مذاهب علماء الامصار، که تحریر و تلخیص از کتاب التمهید است؛ 4- الانباه على قبائل الرواه که از منابع مهم نسب شناسى بوده و تنها به قبایلى پرداخته است که رجال آنها به نقل حدیث از پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) پرداخته اند؛ 5- الانتفاء فى فضائل الثلاثه الائمه الفقهاء، که آن را در باره امامان سه گانه مذاهب فقهى اهل سنت یعنی مالک، شافعى و ابوحنیفه نوشته است.
البته کتاب‌های فراوانى از او در دست است که هنوز به چاپ نرسیده و به صورت خطى در کتابخانه هاى نسخ خطى موجود است.
نکته حائز اهمیت درباره عقاید ابن عبدالبر این است که اهل سنت او را به دلیل پیروى از مذهب حنبلى و فقه شافعى و گرایش به اصول اشعرى سلفىّ الاعتقاد دانسته و از این جهت به زعم خود گفته اند که او در دیانتش متین و استوار بود. یعنى به شیعه گرایش نداشت.
نکته دیگر درباره «ابن عبد البرّ» اینکه این لقب درباره چند تن از دانشمندان دیگر اهل سنت نیز به کار رفته است. اما اگر در منابع تاریخ اسلام، صحابه شناسی، و نسب شناسى، مى گویند ابن عبدالبر چنین گفته است؛ مرادشان همین دانشمند است.