مورخین در باب قضاوت هاي امام علی(ع) نوشته اند: جوانى به امام عرض كرد: پدرم مرد ثروتمندی بود، که با دوستانش به سفر رفت، اكنون همراهانش مى گويند: پدرت مرده و از اموالش نیز اطلاعى نداریم. من به آنان مشكوكم. حضرت متهمين را به مسجد فرا خواند، و چشمانشان را بست. امام از نفر اول سوالاتي را پرسيد، حضرت تكبير گفت و مردم نيز تكبير گفتند. متهمان با شنيدن تكبير، تصور كردند دوست شان اعتراف كرده است. حضرت به متهم دوم فرمود: «آنچه رفيقت بايد بگويد گفت، تو حقيقت را بگو»، و اين سخن امام باعث كشف حقيقت شد.

در این كه آيا «رباى معاوضه» در غير بيع هم جارى است يا نه؟ در ميان علما و فقها گفتگوست؛ مثلا اگر كسى يك كيلو گندم را با مقدار بيشترى «مصالحه» كند آيا ربا و حرام است؟ و همچنين در ساير عقودِ معاوضه كه جنبه بيع ندارد. مرحوم صاحب جواهر(ره) مى گويد: «مشهور ميان فقها اين است كه اختصاص به بيع ندارد و شامل هر معاوضه اى مى شود و ما نيز معتقديم كه عام است و شامل هر معاوضه اى مى شود».

تعبیر به «میزان» از قوانین الهى به خاطر آن است که میزان، وزن هر چیزى را آن گونه که هست روشن مى سازد و با وجود آن نزاعی نخواهد بود. قوانین الهى در مسائل حقوقى نیز چنین است و عدل و داد را در جوامع انسانى برقرار می سازد؛ چرا که از علم بى پایان خدا سرچشمه مى گیرد.

در قرآن مجید کراراً روى مسأله مبارزه با کم فروشى و تقلب در وزن و پیمانه، تکیه و تأکید شده است. در یک جا رعایت این نظم را در ردیف نظام آفرینش در پهنه جهان هستى شمرده و در جائى دیگر با لحنى شدید و تهدید آمیز، به کم فروشان هشدار می دهد. در حالات بعضى از پیامبران در قرآن مجید مى خوانیم که مبارزه آنها بعد از مسأله شرک، متوجه کم فروشى بود و سرانجام آن قوم ستمگر که اعتنائى به این انذارها نکردند، عذاب شدید الهى و نابودی بود.