انقلاب حضرت مهدی(عج) ادامه قيام امام حسين(ع) است و فرهنگ انتظار برای ظهور مهدی(عج)، برآمده از فرهنگ عاشوراست. این دو قیام، در تحول و حیات مکتب شیعه، دو نقطه عطف، محسوب می‌شوند؛ و از آنها با عنوان «نگاه سرخ» و «نگاه سبز» تشیع که موجب استمرار و پویایی این مکتب شده است تعبیر می شود. به این معنی که شیعیان با الگو گرفتن از قیام امام حسین(ع) در جهت برپایی نیکی ها و مبارزه با بدی ها بپا می خیزند و با اعتقاد به قیام منجی موعود، نسبت به آینده امیدوار می مانند و نهضت خود را استمرار می بخشند.

بسیاری از علما کتاب هایی با موضوع «مهدویت» تألیف نموده اند که كتاب هاي شيخ مفيد با عناوين «كتاب الغيبة»، «المسائل العشرة فى الغيبة»، «مختصر فى الغيبة»، «النقض على الطلحى فى الغيبة»، «جواب الفارقيين فى الغيبة» از آن جمله اند. هم چنين كتاب هاي «الايضاح فى الامامة و الغيبة»، «الارشاد فى معرفة حجج الله على العباده»، «العيون و المحاسن»، «الجوابات فى خروج الامام المهدى(عج)» و ... بحث مهدويت را به صورت ضمني مورد توجه قرار داده اند.

در تاريخ آمده است، اولين تشكيك كننده در بحث «مهدويت» معاويه بود كه به جماعتى از بنى هاشم خطاب كرده گفت: «اينكه شما گمان مى كنيد پادشاهى هاشمى و مهدى قائم از آن شما است عقيده اى باطل است؛ بلكه مهدى همان عيسى بن مريم است. امر خلافت به دست ما است تا آن را به او تسليم كنيم» ابن عباس به او پاسخ داد که اولاً همه شهادت می دهند مهدی از ماست و جهان را از عدل پر می کند و ثانیاً عیسی به او اقتدا می کند.

اعتقاد به مهدویّت انسان را از عمل باز نمي دارد؛ چراكه در روايات، «انتظار فرج» از بهترين اعمال شمرده شده و اين موضوع بيانگر اين است كه انتظار جنبه عملى دارد و شخص منتظر بايستي خودش را از حيث عمل براي ظهور منجى آماده كند.

به طور جزم شروع حركت تأليف در قضيه «مهدويت» به ظهور حركت تدوين حديث در تاريخ اسلامى يعنى اوايل قرن دوم هجرى باز مى گردد؛ زيرا از كتب رجال استفاده مى شود كه شروع تأليف در اين زمينه در جامعه شيعى در عصر امام صادق(ع) بوده است.

امام حسين(ع) در رواياتي از ولادت حضرت مهدی(عج) خبر داده است؛ از جمله در حديثي می فرمایند: «از ما دوازده مهدى است كه اول آنها على بن ابى طالب(ع) و آخر آنها نهمين از فرزندانم مى باشد و اوست امام قائم به حق كه خداوند زمين را به واسطه او بعد از هلاكتش زنده خواهد گردانيد».

کتاب «الغیبه» که یکی از منابع بسیار مهم و دست اول حدیثی در باب احادیث مربوط به غیبت امام زمان ارواحنا فداه است، تالیف ابو عبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی کاتب، معروف به ابن ابی زینب(م 360ق) می باشد. او که در حفظ و نقل حدیث تبحّر داشت و با منابع اصلی حدیثی و راویان مهم شیعه و سنی در ارتباط بود، این کتاب را برای مقابله با اندیشه های انحرافی و پاسخ به شبهات مخالفان اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) درباره تفکر مهدویت نوشته است.

کتاب «المقنع فی الغیبه» توسط ابوالقاسم علی بن حسین موسوی معروف به سید مرتضی علم الهدی (355 ق _ 436 ق) تالیف شده است. او که از ارکان اصلی علم کلام در تاریخ تشیع است و همه بزرگان قرن پنجم بر سر سفره دانش او نشسته اند این کتاب را برای وزیر و پسر وزیر دولت وقت خود یعنی ابوالحسین علی بن الحسین بن علی بن هارون بن عبد العزیز اراجنی مغربی وزیر و ابویحیی ابن الوزیر نوشت تا ابعاد مسئله غیبت امام عصر ارواحنا فداه را به طور علمی و دقیق، روشن و اثبات گرداند.

طرح و بررسى موضوع «مهدويت» در اين زمان آثاری دارد که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد: آشنایی با آرمان هاى واقعى اسلام و الگوبرداری از آنها، ايجاد روحيه و دادن اميد به جامعه برای پایداری و پایبندی به آرمان های اسلام، آشنایی با خصوصيات عصر ظهور و وظايف خود در آن عصر و ایجاد شرايط و زمينه سازی برای ظهور حضرت و شناخت وظايف و تكاليف شيعه در عصر غيبت.

انتظار فرج بر دو گونه است؛ اول انتظار سازنده كه تحرك بخش، تعهدآور و از عبادات است. دوم انتظارى بازدارنده و فلج كننده كه صرفاً ماهيت انفجارى دارد و موجب گسترش ظلم، تبعيض، اختناق، حق كشى و تعطيلي حدود و مقررات اسلام مي شود و با موازين اسلامى و قرآنى نيز ناسازگار است.