خداوند در قرآن خطاب به کسانی که از انفاق کردن بخل می ورزند می فرماید: «شما همان جمعيتى هستيد كه براى انفاق در راه خدا فرا خوانده مى شويد، بعضى از شما «بخل» مى ورزند و هركس بخل كند، نسبت به خودش بخل كرده است». سپس در انتهای آیه، افراد بخیل را تهدید می کند می فرماید: «هرگاه از دستورهاى خداوند [درباره انفاق] سرپيچى كنيد، خداوند گروه ديگرى را به جاى شما مى آورد كه مانند شما نباشند». در این آیه خداوند افراد بخیل را تهدید به نابودی کرده و این شديدترين تهديد درباره «بخيلان» است.

در تعالیم اسلامی سفارش شده که قبل از اظهار عجز و ناتوانی دیگران به آنها کمک کنید و آن را یکی از نشانه های ایمان شمرده اند، قرآن یکی از صفات مؤمنين را شتاب كردن بسوی خيرات می داند «أُوْلَئِكَ يُسَارِعُونَ فِى الْخَيْرَاتِ وَ هُمْ لَهَا سَابِقُونَ»، در جاى ديگر نيز مى فرمايد: «با انجام كارهاى نيك به سوى مغفرت و آمرزش پروردگارتان بشتابید». در روايتى آمده است: «نيكوئى كردن بدون درخواست و عطا كردن پيش از درخواست، از بزرگترين كرامتها است».

صمد به معنى شخص بزرگى است که همه نیازمندان به سوى او مى روند و از هر نظر پُر و کامل است. صمد مفهوم بسیار جامع و وسیعى دارد، که تمام صفات مخلوقات را از خدا نفى مى کند. در روایات هم به این نکته اشاره شده است.

امام علی(ع) در آخرین فرازهای خطبه 23 نهج البلاغه، توصیه به کمک به خویشاوندان می نماید، آن گاه در ادامه می فرماید: اگر انسان از کمک به خویشان، خودداری کند، یک دست را از آن ها بازداشته، اما دست های زیادی ازکمک به او بازداشته می شود. حضرت در ادامه به این نکته اشاره می نماید که: تواضع و محبّت نسبت به بستگان، دوستی آن ها را دائمی خواهد کرد.

عبارت «اصطناع معروف» یعنی «قرض الحسنه» که يكى از مهمترين كارهاى عاطفى در جامعه بشرى است و در روایات اسلامی از صدقه هم برتر و مهم تر شمرده شده است؛ به همين جهت در روايتى وارد شده است كه صدقه 10 حسنه و ثواب دارد و قرض الحسنه 18 ثواب دارد. زیرا قرض الحسنه نخست نياز نيازمندى را برطرف مى كند، از سوی دیگر آبروى افراد نيازمند را نیز حفظ مى كند، بنابراين هم رفع نياز مى كند و هم حفظ آبرو.