آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در قرآن خطاب به کسانی که از انفاق کردن بخل می ورزند می فرماید: «شما همان جمعيتى هستيد كه براى انفاق در راه خدا فرا خوانده مى شويد، بعضى از شما «بخل» مى ورزند و هركس بخل كند، نسبت به خودش بخل كرده است». سپس در انتهای آیه، افراد بخیل را تهدید می کند می فرماید: «هرگاه از دستورهاى خداوند [درباره انفاق] سرپيچى كنيد، خداوند گروه ديگرى را به جاى شما مى آورد كه مانند شما نباشند». در این آیه خداوند افراد بخیل را تهدید به نابودی کرده و این شديدترين تهديد درباره «بخيلان» است.

خداوند در قرآن خطاب به ياران پيامبر(صلى الله عليه و آله) مى فرمايد: «هَا أَنْتُم هَؤُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ فَمِنْكُمْ مَنْ يَبْخَلُ وَ مَنْ يَبْخَلْ فَاِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ»(1)؛ (آرى! شما همان جمعيتى هستيد كه براى انفاق در راه خدا فرا خوانده مى شويد، بعضى از شما «بُخل» مى ورزند و هركس بُخل كند، نسبت به خودش بُخل كرده است) و براى اين كه ناآگاهان تصور نكنند، خداوند نيازى به اين انفاق ها دارد، در ادامه اين آيه مى فرمايد: «...وَ اللّهُ الغَنِىُّ وَ أَنْتُمُ الفُقَراءُ...»(2)؛ (... خداوند بى نياز است و شما همه نيازمند و فقير هستيد ...). بنابراين آنچه را انفاق مى كنيد، در واقع امانت هاى الهى است كه چند روزى نزد شما براى آزمون و امتحان و تعليم و تربيت قرار داده شده و خدا دستور داده، بخشى از اين امانت را به بندگان فقيرش بسپاريد يا در راه جهاد مصرف كنيد. در انتهاى آيه، افراد «بخيل» را تهديد مى كند كه: «...وَ اِنْ تَتَوَلَّوا يَسْتَبْدِل قَوماً غَيرَكُم ثُمَّ لا يَكُونُوا اَمْثَالَكُم»(3)؛ (... هرگاه از دستورهاى خداوند [درباره انفاق فى سبيل اللّه] سرپيچى كنيد، خداوند گروه ديگرى را به جاى شما مى آورد كه مانند شما نباشند). به اين ترتيب «بخيلان» تهديد به نابودى گرديده اند و اين شديدترين تهديدى است كه درباره «بخيلان» شده است. گرچه مصداق انفاق در راه خدا، به تناسب قرائنى كه در آيات وجود دارد، انفاق در راه «جهاد» است؛ ولى مفهوم گسترده آن، هر كار خيرى را شامل مى شود. بسيارى از مفسران شيعه و اهل سنت، در ذيل آيه مورد بحث چنين نقل كرده اند كه: «بعد از نزول آيه فوق، جمعى از ياران پيامبر(صلى الله عليه و آله) عرض كردند: منظور از گروهى كه خداوند در قرآن به آنها اشاره كرده كه در صورت «بُخل» ورزيدن و سرپيچى از دستورات الهى جايگزين شما مى كند، كيست؟ پيامبر(صلى الله عليه و آله) دست خود را بر شانه سلمان يا به روايت ديگر بر پاى سلمان كه نزديك او نشسته بود زد و فرمودند: «هَذَا وَ قَومُهُ وَ الَّذى نَفْسي بِيَدِهِ لَو كَانَ الايمانُ مَنُوطاً بِالثُرَيّا لَتَناوَلَهُ رِجالٌ مِنْ فَارْس»؛ (منظور خداوند، اين مرد و قوم اوست؛ به خدايى كه جانم در دست اوست، سوگند! اگر ايمان به ثريّا [در دورترين نقطه آسمان] بسته باشد، گروهى از مردان فارس آن را به چنگ مى آورند)».(4)،(5)