آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«قرآن» درباره «تعدّي از حدود الهي» وعده دوزخ داده مى فرمايد: «و كسي كه نافرمانى خدا و پيامبر كند و از حدود الهى تجاوز نمايد او را در آتشى جاودانه وارد مي كند و براى او مجازات خوار كننده اى است». بايد دانست كه ارتكاب هر گناهى سبب جاودانگى در دوزخ نمي شود؛ بلكه كسانى كه حدود الهى را به خاطر طغيان و انكار آيات الهي درهم بشكنند و يا تمام اين حدود را ناديده بگيرند در عذاب جاودانه الهي قرار خواهند گرفت؛ وگرنه مى دانيم عده اي از گناهكاران مشمول عفوّ الهى شده و گروهى مشمول شفاعت مي شوند.

«تعدّي از حدود الهي» يكى از عناوين كلّيه اى است كه «قرآن مجيد» درباره آن، وعده دوزخ داده، مى فرمايد: «وَ مَنْ يَعْصِ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَاراً خَالِداً فِيهَا وَ لَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ»(1)؛ (و آنكس كه نافرمانى خدا و پيامبر كند و از حدود الهى تجاوز نمايد او را در آتشى وارد مى كند كه جاودانه در آن خواهد ماند و براى او مجازات خوار كننده اى است).
منظور از حدود الهى، قوانين و احكام و مقررات اوست، گرچه ارباب لغت براى واژه «حدّ» سه معني متفاوتي نقل كرده اند: «منع»، «انتهاى هر چيزى» و «شدّت»(2)؛ ولی ظاهراً هر سه به مفهومِ «منع» بر مى گردد؛ چرا كه انتهاى چيزى مانع از آميختن آن به اشياء ديگر است، همان گونه كه حدود خانه و زمين و كشورها، مانع از اشتباه با اراضى و كشورهاى ديگر مى شود و از آنجا كه در مفهوم «منع»، نوعى شدّت نهفته شده گاه به معناى شدّت نيز آمده است.
احكام الهى را از اين رو «حدود الهى» شمرده اند كه براى انسان «مناطق ممنوعه اى» ايجاد مى كند كه وارد آن نگردد و مجازات هاى مخصوص شرعى را از اين جهت حدّ گفته اند كه در بسيارى از اوقات، مانع از تكرار آن مى گردد.
به هر حال تعبير به «تلك حدود الله» در چندين مورد از آيات «قرآن مجيد» آمده است كه همه آنها بعد از بيان يك رشته از احكام الهى است؛ در آيه مورد بحث بعد از بيان احكام ارث و در آيات 229 و 230 سوره «بقره» و آيه 1 سوره «طلاق» بعد از بيان قسمتى از احكام طلاق آمده و در آيه 187 سوره «بقره» بعد از بيان ممنوع بودن آميزش جنسى در اعتكاف و بعضى احكام روزه و در آيه 4 سوره «مجادله» بعد از بيان كفّاره ظهار و از مجموع اينها استفاده مى شود كه حدود الهى مفهوم گسترده اى دارد كه همه اين گونه احكام را شامل مى شود.
از طرفى مى دانيم كه ارتكاب هر گناهى سبب خلود و جاودانگى در دوزخ نخواهد بود، بنابراين ممكن است منظور از آيه فوق، كسانى باشند كه حدود الهى را به خاطر طغيان و سركشى و دشمنى و انكار آيات خدا درهم مى شكنند و يا كسانى است كه تمام اين حدود را ناديده مى گيرند و چنان غرق گناهند كه سرانجام بى ايمان از دنيا مى روند و گرنه مى دانيم گروهى از معصيت كاران مشمول عفوّ الهى و گروهى مشمول شفاعت مى شوند و گروه ديگرى كه گناهان صغيره دارند بخشوده خواهند شد و همچنين توبه كاران.(3)
گروهى از فرقه «وعيديّه» كه معتقدند مرتكبان كبيره، خلود در آتش دوزخ دارند به آيه فوق و امثال آن استدلال كرده اند؛ ولى جواب آن، از آنچه در بالا گفتيم روشن شد.(4)