آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در خطبه 91 «نهج البلاغه»، شگفتی های جهان آفرینش را به گونه ای معرفی می کند كه انسان بی اختیار به معرفت و شناخت پروردگار دعوت می شود. به تعبیر دیگر آثار قدرت خداوند در پهنه جهان هستى و نظم پيچيده و حساب شده حاكم بر آنها نشان مى دهد كه نگهدارى آنها نياز به علم و قدرت بى پايان و ربوبيّت و تدبير فوق العاده اي دارد. این قدرت بيکران، هر انسانى را وادار به اعتراف مى سازد و چراغ معرفتش را در درون دل ها بر مى افروزد.

امام علي(علیه السلام) در فرازی از خطبة 91 «نهج البلاغه» در خصوص آثار قدرت خداوند مى فرمايد: (آن قدر از ملكوت قدرت خود و شگفتى هايى - كه آثار حكمتش از آن سخن مى گويد و از نياز موجودات به قدرت برپا دارنده اى خبر مى دهد - به ما نشان داده كه ما را بى اختيار به معرفت و شناخت او دعوت مى كند)؛ «وَ أَرَانَا مِنْ مَلَكُوتِ قُدْرَتِهِ، وَ عَجَائِبِ مَا نَطَقَتْ بِهِ آثَارُ حِكْمَتِهِ، وَ اعْتِرَافِ الْحَاجَةِ مِنَ الْخَلْقِ إِلَى أَنْ يُقِيمَهَا بِمِسَاكِ‏ قُوَّتِهِ مَا دَلَّنَا بِاضْطِرَارِ قِيَامِ الْحُجَّةِ لَهُ عَلَى مَعْرِفَتِهِ».
به تعبير ديگر: از سويى، خداوند آثار قدرتش را در پهنه جهان هستى كه از همه موجودات آشكار و نمايان است، به همگان نشان داده؛ و از سوى ديگر، نظم پيچيده و حساب شده اى كه بر آنها حاكم است، نشان مى دهد كه نگهدارى آنها نياز به علم و قدرت بى پايان و ربوبيّت و تدبير فوق العاده دارد. بنابراين، هم در ايجاد و هم در بقا، بيانگر آن مبدأ بزرگ علم و قدرت است و لحظه به لحظه و ذرّه به ذرّه، وجودِ آنها حكايت از آن ذات پاك مى كند؛ به گونه اى كه هر انسانى را وادار به اعتراف مى سازد و چراغ معرفتش را در درون دل ها بر مى افروزد.
در ادامه اين سخن مى افزايد: (بدين ترتيب، ابداعاتى را آثار صنع او و نشانه هاى حكمتش به وجود آورده كه هر يك از مخلوقاتش حجّت و دليلى بر وجود او هستند؛ هر چند به ظاهر مخلوقى خاموشند، ولى [با زبان بى زبانى، امّا با صراحت و وضوح] از تدبير او سخن مى گويند و همواره گواه بر آفريدگارند)؛ «فَظَهَرَتِ الْبَدَائِعُ الَّتِي أَحْدَثَتْهَا آثَارُ صَنْعَتِهِ، وَ أَعْلَامُ حِكْمَتِهِ، فَصَارَ كُلُّ مَا خَلَقَ حُجَّةً لَهُ، وَ دَلِيلًا عَلَيْهِ؛ وَ إِنْ كَانَ خَلْقاً صَامِتاً، فَحُجَّتُهُ بِالتَّدْبِيرِ نَاطِقَةٌ، وَ دَلَالَتُهُ عَلَى الْمُبْدِعِ قَائِمَةٌ».(1)
آرى!، در سرتاسر عالم، زمزمه علم و قدرت اوست و از جبين تمام موجودات، نور توحيد مى درخشد، و غُلغله حمد و تسبيح موجودات، فضاى عالم را پر كرده و آن گونه كه «قرآن مجيد» مى گويد: «سَنُريِهِمْ آيَاتِنَا فِى الْآفَاقِ وَ فِى أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ»(2)؛ (ما آيات و نشانه هاى خود را در سراسر جهان و در وجود خود آنها [انسان ها] به آنان نشان مى دهيم، تا آشكار گردد كه او حقّ است). و به گفته شاعر فارسى زبان:
هر گياهى كه از زمين رويد *** وَحْدَهُ لَا شَريكَ لَه گويد.
به گفته شاعر ديگرى (ابوالعتاهيه) كه به زبان تازى سروده:
«فَيَا عَجَباً كيفَ يُعْصَى الإلهُ *** أَمْ كَيْفَ يَجْحَدَهُ الْجَاحِدُ
وَ فِي كُلِّ شَىءٍ لَهُ آيَةُ *** تَدُلُّ عَلَى أَنَّهُ وَاحِدُ»؛
(راستى شگفت است! چگونه معصيت پروردگار مى شود؛ يا چگونه منكران، او را انكار مى كنند! حال آن كه در هر چيزى نشانه اوست؛ نشانه اى كه دلالت بر يكتايى او مى كند).(3)
آرى، بر هر چه بنگريم نشانه عظمت او در آن ديده مى شود و به هر موجودى گوش فرا دهيم با زبان حال، مدح و ثناى حق مى گويد و براى پى بردن به ذات پاك او، بى نهايت دليل و برهان داريم. به عدد برگ هاى درختان، قطره هاى باران، ذرّات اتم ها، سلول هاى بدن انسان ها، به عدد ستاره هاى آسمان ها، كهكشان ها و به عدد تمام ذرّات اين جهان.(4)