کوفه، از مراکز شیعه در طول حکومت بنی امیه بود و از شيعيان و گروهي با افکار خارجی، تشكيل شده بود. گروهی دیگر با عنوان «اشراف»، کم و بیش با بنی امیه هم‌داستان بودند. به گواه تاريخ، مردم عراق تنها با شمشیر رام می‌شدند و استبداد حكامي مثل زیاد، عبیدالله و یا حجاج، شاهدي بر این موضوع است. تشبيه مردم كوفه به زن حامله ‌که پس از تحمل درد دوران حمل، بچه‌ش را سقط می‌کند و شتران بی‌سرپرست که از یک سو گرد هم آمده و از سوی دیگر پراکنده ‌مي‌شوند از سوي امام علي(ع) قابل تأمل است.
اصولا مردم عراق روحیه خود را در برخورد با حکام در طول صد سال نشان دادند. غروری که این مردم در طی سال‌های فتح ایران به دست آورده بودند، سبب شده بود تا بر مدینه پیامبر مسلط باشند و هرگاه عزل حاکمی را می‌خواستند، حتی عمر را بر آن می‌داشتند تا حاکم مورد نظر را خلع کند. از اين رو چهره‌هایی که اهل حیله و نیرنگ نبودند، مغلوب به نظر می‌آمدند. عمار بن یاسر به عنوان یک انسان پاک و سعد بن ابی وقاص به عنوان یک شخصیت غیر سیاسی، از افرادی بودند که نتوانستند در کوفه دوام بیاورند؛ اما مغیرة بن شعبة به عنوان یک فاجر قدرتمند (آن چنان که عمر او را توصیف کرد) توانست تا مدتها بر کوفه حکم براند.

این ایراد بر اهل سنت وارد است، نه شیعه؛ مکتب شیعه در زمان پیامبر(ص) شکل گرفت. طبق آیه «خير البَريّة» و روایاتی که شیعه و سنی نقل کرده، اطلاق لفظ شیعه بر پیروان امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) صورت گرفت، اما مسلمانان عصر رسول خدا هرگز «سُنّی» نامیده نمی شدند و «اهل سنّت» با تمام مکاتب کلامی و فقهی و حدیثی و طریقت های صوفیانه اش در قرنهای بعد از صدر اسلام پدید آمدند. ضمن اینکه کمال دین به خبر «ولایت علی(ع)» بود که بعد از نزول آیه اکمال دین در روز غدير فرود آمد و طبق حدیث ثقلین و آیات ابلاغ و اکمال دین و سایر آیات و روایاتی که به پیروی از اهل بیت سفارش کرده، آن اسلامی که در زمان پیامبر کامل شد اسلام به تفسیر و روایت اهل بیت و تشیع است. آن اسلامی که در زمان پیامبر کامل شده است اسلام به تفسیر و روایت امامان اهل بیت است و «تشيع» در حقیقت به معناى پيروى از پيامبر(ص) می باشد. روشن است كه تشيع به اين معنا، عين اسلام است، نه جدا از اسلام. از نظر شیعه اسلام حقیقی همان است که کتاب آن را امامان اهل بیت تفسیر می کند و سنت آن را هم آنها روایت می کند؛ چرا که اهل بیت مصداق اصلی آيه «فَسْئَلُوا أَهْلَ‏ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»؛‏ (از اهل ذكر سؤال كنيد اگر نمى‏ دانيد) می باشند.

حسن صباح در حدود سالهاى 495 تا 500 هجرى داعیانى به شام فرستاد. در حوالى سال 520 هجرى نزاریان شام قوت گرفتند. مهمترین داعى نزارى شام، راشدالدین سنان نام دارد. با فروپاشى دولت نزاریان در ایران، نزاریان شام ضربات روحى شدیدى را متحمل شدند. بیبرس، رئیس دولت ممالیک مصر به شام حمله کرد و توانست آنها را تحت سلطه خود درآورد. نزاریان شام بعد از دوره ممالیک با امپراطورى عثمانى کنار آمدند. بعد از مقام یافتن امام نزارى در هند، روابط نزاریان شام با امام خود رو به ازدیاد گذاشته و این روابط ادامه دارد.

علاّمه امینى(ره) در الغدیر، 702 نفر از معروفین به کذب و جعل اخبار را ذکر کرده است که برخى از آنان عبارتند از: أبان بن فیروز، احمد بن خلیل، احمد بن محمّد بن عمرو، احمد بن محمّد بن غالب باهلى، أسد بن عمرو ابو منذر بجلى و... .

در ابعاد شخصی نقل های فراوانی درباره انجام مناسک مذهبی و شرکت امیرکبیر در عزاداری های ائمه(ع) وجود دارد و درباره اقداماتش در زمان صدارت اعظمی نیز می توان به این خدمات او اشاره کرد: ممنوع اعلام کردن می گساری، مقابله با آشوب فرقه بابیه، آزادی سید صالح عرب از بند حکومت عثمانی، مقابله با ریخت و پاش ها و رشوه گیری های دستگاه حکومت و تلاش برای احیای عدالت اجتماعی. نیز او ابایی از اصلاح برخی ساختارها و نهادهای مرتبط با دین و روحانیت هم چون اصلاح ساختار قضاوت یا پالایش عزاداری ها از برخی امور خرافی نداشت.