آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در خطبه ای شیطان را سرچشمه بسیاری از مشکلات دانسته و می فرماید: «شيطان راههاى انحرافى را آسان جلوه داده و مى خواهد رشته هاى محكم دين شما را بگشايد و به جاى اتحاد، با تفرقه فتنه برپا سازد». در واقع شيطان بيراهه هاى خطرناك را شاه راه مستقيم جلوه داده، و با روش تساهل و تسامح، مسیر اطاعت الهى را مشكل و خشن می نماید و در هر قدم او را به ترك قوانین و پيمانهاى الهی وادار ساخته و او را بى تفاوت می گرداند.

از آن جا كه سرچشمه بسيارى از بدبختيها و مشكلات انسان ها و جامعه وسوسه هاى شيطان است امام علی(علیه السلام) در خطبه 121 نهج البلاغه به همه يارانش هشدار مى دهد، كه مراقب توطئه هاى شيطان، و طرق نفوذ او باشند، و با چهار جمله، همه گفتنيها را بطور خلاصه بيان مى كند:
مى فرمايد: (شيطان راههاى انحرافى خويش را براى شما آسان جلوه مى دهد[تا گام در طريق او بگذاريد])؛ «إنَّ الشَّيْطَانَ يُسَنِّي(1)لَكُمْ طُرُقَهُ». و از سياست گام به گام، استفاده کرده و می خواهد اعتقادات و اعمال شما را يكى بعد از ديگرى بر باد دهد. (مى خواهد رشته هاى محكم دين شما را گره گره بگشايد)؛ «وَ يُرِيدُ أَنْ يَحُلَّ دِينَكُمْ عُقْدَةً عُقْدَةً». و برنامه ديگر او اين است كه (به جاى اتحاد و هماهنگى ايجاد تفرقه كند)؛ «وَ يُعْطِيَكُمْ بِالْجَمَاعَةِ الْفُرْقَةَ». (و به وسيله تفرقه فتنه بر پا سازد!)؛ «وَ بِالْفُرْقَةِ الْفِتْنَةَ».
آرى نخستين برنامه شيطان اين است كه بيراهه هاى خطرناك را در نظر انسان، شاه راه مستقيم جلوه مى دهد، و با روش تساهل و تسامح همگان را به طرق خود دعوت مى كند، و طريق اطاعت الهى را مشكل و خشن و ناهموار جلوه گر مى سازد هنگامى كه انسان، در طريق او گام گذارد، در هر قدم او را به ترك قانونى از قانونهاى الهى و ترك پيمانى، از پيمانهاى مقدّس دينى، وادار مى سازد، همان طور كه قرآن مجيد چهار بار روى اين معنا تكيه كرده كه: «وَ لاَ تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ»؛ (از گامهاى شيطان پيروى نكنيد) و در جاى ديگر مى فرمايد: «وَ مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإنَّهُ يَأمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ»(2)؛ (و هر كس از گامهاى شيطان پيروى كند گمراه مى شود چرا كه او به فحشا و منكر دعوت مى كند).
و هنگامى كه انسان را نسبت به احكام الهى، بى تفاوت كرد و هوا وهوسها بر جامعه حاكم شد، با استفاده از تضادّهاى منافع مادى، و تعصبهاى جاهلى، مردم را به تفرقه دعوت مى كند همان گونه كه در قرآن مجيد مى خوانيم: «إنَّما يُرِيْدُ الشَّيْطانُ اَنْ يُوْقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ»(3)؛ (شيطان مى خواهد در ميان شما عداوت و دشمنى بواسطه شراب و قمار ايجاد كند).
بديهى است هنگامى كه آتش اختلاف و نفاق، در جامعه روشن شود فتنه ها به دنبال آن آشكار مى گردد. و فتنه ها دين و دنياى انسانها را تباه مى سازد.
در ماجراى «صفين» دقيقاً همين برنامه هاى شيطانى اجرا شد، نخست شيطان به آنها القا كرد كه پذيرش حكميّت سهل ترين راه براى رسيدن به صلح و آرامش است سپس آنها را به نافرمانى در برابر دستورات محكم اميرمؤمنان(عليه السلام) در زمينه جهاد دعوت نمود و به دنبال آن تفرقه و نفاق در آن لشكر عظيم افكند كه نتيجه آن فتنه «عمرو عاص» و فتنه خوارج بود.
سپس امام(عليه السلام) براى اين كه اصحاب و يارانش در اين دام نيفتند مى فرمايد: (حال كه چنين است از وسوسه ها و فريبهاى او روى بگردانيد و نصيحت را از كسى كه به شما هديه مى كند پذيرا شويد، و آن را محكم در درون جان خويش نگهدارى كنيد)؛ «فَاصْدِفُوا(4)عَنْ نَزَغَاتِهِ(5)وَ نَفَثَاتِهِ(6)، وَ اقْبَلُوا النَّصِيحَةَ مِمَّنْ أَهْدَاهَا اِلَيْكُمْ، وَ اعْقِلوهَا(7)عَلَى أَنْفُسِكُمْ».
در عصر و زمان ما نيز مطلب همين گونه است، نخست شيطان طرق انحرافى خود را سهل و آسان نشان مى دهد، و گروهها را به سوى خود مى كشاند و بعد ارزش هاى اسلامى را يكى يكى از آنها مى گيرد، سپس در ميان آنها تفرقه مى افكند و به دنبال تفرقه آتش فتنه هاى سياسى اجتماعى و اقتصادى را روشن مى كند.(8)