آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ایشان می فرماید: «آگاه باشيد! اين دنيايى كه پيوسته آرزوي آن را داريد و به آن عشق می ورزيد، و آن نيز گاه شما را خشمگين و گاه خشنود مى سازد، منزلگاه اصلى شما نيست كه براى آن آفريده شده و به سوى آن دعوت گرديده ايد، نه دنيا براى شما باقى مى ماند و نه سلطه شما بر آن باقى مي ماند، اين دنيا گرچه از جهتى شما را فريب داده؛ ولى از جهتى ديگر شما را از بدى هايش بر حذر داشته است؛ پس به دليل هشدارهايش از فريبندگى هايش چشم بپوشيد و مظاهر هوس انگيزش را به جهت جنبه هاى هشداردهنده اش رها سازيد».

امام علي(عليه السلام) در بخشی از خطبه 173 «نهج البلاغه» به ناپايدارى «دنيا» و بى قرارى آن اشاره مى كند و به همگان هشدار مى دهد كه فريب زرق و برق آن را نخورند؛ ایشان مى فرمايد: (آگاه باشيد! اين دنيايى كه شما پيوسته آن را آرزو مى كنيد و به آن عشق می ورزيد، و آن نيز گاه شما را خشمگين و گاه خشنود مى سازد، خانه و منزلگاه اصلى شما نيست كه براى آن آفريده شده و به سوى آن دعوت گرديده ايد)؛ «أَلا وَ إِنَّ هذِهِ الدُّنْيَا الَّتِي أَصْبَحْتُمْ تَتَمَنَّوْنَهَا وَ تَرْغَبُونَ فِيهَا، وَ أَصْبَحَتْ تُغْضِبُكُمْ وَ تُرْضِيكُمْ، لَيْسَتْ بِدَارِكُمْ، وَ لَا مَنْزِلِكُمُ الَّذِي خُلِقْتُمْ لَهُ وَ لَا الَّذِي دُعِيتُمْ إِلَيْهِ».
اين تعبير اشاره به همان چيزى است كه بارها در «نهج البلاغه» بيان شده و «قرآن» نيز در بعضى از آيات به آن اشاره مى كند كه دنيا سراى جاويدان و جايگاه اصلى ما نيست؛ بلكه منزلگاهى است موقّت كه در سفر خود به سوى آخرت در آن مسكن گزيده ايم تا زاد و توشه برگيريم و به سلامت از اين راه پر خوف و خطر بگذريم و به دار آخرت كه به فرموده «قرآن»: «لَهِيَ الحَيَوانُ»(1)؛ (حيات حقيقى در آن است)، نايل شويم.
سپس براى تأكيد بيشتر مى افزايد: (آگاه باشيد! نه دنيا براى شما باقى مى ماند و نه سلطه شما بر آن باقى خواهد ماند [؛ بلکه هر دو رو به زوال و پايان پذير است])؛ «أَلَا وَ إِنَّهَا لَيْسَتْ بِبَاقِيَة لَكُمْ وَ لا تَبْقُونَ عَلَيْهَا».
و در ادامه اين سخن در پاسخ كسانى كه دنيا را همواره فريبنده معرفى مى كنند، مى افزايد: (اين دنيا گرچه از جهتى شما را فريب داده؛ ولى از جهتى ديگر شما را از بدى هايش بر حذر داشته است؛ پس به دليل هشدارهايش از فريبندگى هايش چشم بپوشيد و مظاهر هوس انگيزش را به جهت جنبه هاى هشدار دهنده اش رها سازيد)؛ «وَ هِيَ وَ إِنْ غَرَّتْكُمْ مِنْهَا فَقَدْ حَذَّرَتْكُمْ شَرَّهَا. فَدَعُوا غُرُورَهَا لِتَحْذِيرِهَا، وَ أَطْمَاعَهَا لِتَخْوِيفِهَا».
درست است كه بسيارى از زرق و برق هاى دنيا فريبنده و غافل كننده است؛ ولى در كنار آن، صحنه هايى به ما نشان مى دهد كه هر غافلى را از خواب غفلت بيدار مى كند. درست در همان لحظه اى كه شخصى بر اريكه قدرت مى نشيند ديگرى از تخت سقوط مى كند؛ در همان زمانى كه شخصى وارث آلاف و الوف مى شود، جنازه صاحب اصلى آن اموال بر دوش انسانها روانه گورستان مى گردد؛ در همان زمان كه نوزادى متولّد مى شود و پدر و مادر خندان مى شوند، در گوشه ديگرى جمعى را مى بينيم كه براى از دست دادن عزيزان، ناله و شيون سر داده اند! چرا ما تنها بخش اوّل را مى بينيم و از بخش دوّم غافليم؟
اين نكته مهمى است كه امام(عليه السلام) با عبارات پرمعناى ياد شده، همگان را به آن توجّه مى دهد و در كلمات قصار و عبارات ديگر «نهج البلاغه» نيز بر آن تأكيد شده است.
در ادامه اين سخن و در نتيجه گيرى مى فرمايد: ([بنابراين] و در اين جهان به سوى سرايى كه به آن دعوت شده ايد سبقت جوييد و با جان و دل از دنياپرستى روى بگردانيد)؛ «وَ سَابِقُوا فِيهَا إِلَى الدَّارِ الَّتِي دُعِيتُمْ إِلَيْهَا، وَ انْصَرِفُوا بِقُلُوبِكُمْ عَنْهَا».(2)