آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیات آغاز سوره حجرات، آداب برخورد با پیامبر(ص) را بیان مى کند، سپس سلسله اصول مهم «اخلاق اجتماعى» بیان شده، بخش سوم دستوراتى درباره چگونگى مبارزه با اختلافات است، در بخش چهارم اهمیّت تقوا بیان شده، سپس بر این مسأله تأکید شده که، ایمان تنها به گفتار نیست، بخش بعد اسلام را یک هدیه بزرگ الهى براى مؤمنان دانسته، لذا باید شکرگذار باشند، در پایان هم از علم خداوند و آگاهى او از همه اسرار نهان عالم هستى و اعمال انسان ها سخن مى گوید.

در این سوره که بیش از هیجده آیه ندارد، مسائل بسیار مهمى در ارتباط با شخص پیامبر و جامعه اسلامى نسبت به یکدیگر مطرح شده و از آنجا که بسیارى از مسائل مهم اخلاقى در آن عنوان گردیده، مى توان آن را «سوره اخلاق و آداب» نامید.
روى هم رفته، بخش هاى مختلف این سوره را این گونه مى توان خلاصه کرد:
بخش اول: آیات آغاز سوره است، که آداب برخورد با پیشواى بزرگ اسلام پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)، و اصولى را که مسلمانان در محضر او باید به کار بندند، بیان مى کند.
بخش دوم: این سوره، مشتمل بر یک سلسله اصول مهم «اخلاق اجتماعى» است، که به کار بستن آنها، محبت، صفا، صمیمیت، امنیت و اتحاد را در جامعه اسلامى حفظ مى کند، و به عکس، فراموش کردن آنها مایه بدبینى و نفاق و پراکنده گى و ناامنى است.
بخش سوم: دستوراتى است که مربوط به چگونگى مبارزه با اختلافات و درگیرى هائى است که احیاناً در میان مسلمانان روى مى دهد.
بخش چهارم: از معیار ارزش انسان در پیشگاه خدا و اهمیت مسأله تقوا سخن مى گوید.
بخش پنجم: روى این مسأله تأکید دارد که، ایمان تنها به گفتار نیست، بلکه، باید علاوه بر اعتقاد قلبى، آثار آن در اعمال انسانى و در جهاد با اموال و نفوس آشکار گردد.
بخش ششم: از این بحث مى کند که، اسلام و ایمان یک هدیه بزرگ الهى براى مؤمنان است، به جاى این که در پذیرش آن منّتى بگذارند، باید فوق العاده ممنون و شکرگزار باشند که مشمول این هدیه شده اند.
و بالاخره بخش هفتم، که آخرین قسمت این سوره است، از علم خداوند و آگاهى او از همه اسرار نهان عالم هستى و اعمال انسان ها سخن مى گوید، که در حقیقت به منزله ضامن اجرا است براى تمام بخش هائى که در این سوره آمده است.
نام گذارى این سوره به سوره «حجرات»، به تناسب آیه چهارم این سوره است، که این کلمه در آن به کار رفته(1).