«روزه» بر سه قسم است. «روزه عوام»؛ كه تنها از شهوت شكم و فرج و مفطرات ديگر پرهيز مي شود. «روزه خواص»؛ كه همه جوارح انسان از گناه فاصله مي گيرد. روزه «اخص الخواص»؛ كه علاوه بر اعضاي بدن، قلب هم روزه است.

اين كه در بعضي از روايات آمده است كه: «روزه بگيريد تا گرسنه شويد و درد گرسنگان را بچشيد»، به آن خاطر است كه در قيامت عدّه ‏اي واقعاً گرسنه هستند و هر چه غذا مي‏ خورند سير نمي شوند و علتش اين است كه آنها در دنيا هرگز سير نمي شدند؛ چون حسّ آز و طمع تمام شدني نيست؛ لذا توصيه شده كه بيشتر به فكر گرسنگي و تشنگي قيامت باشيد تا به فكر گرسنگي و تشنگي ديگران.

هيچ ارزشي در اسلام به اندازه آزادي نيست و به فرموده امام علي(ع)، آزاد كسي است كه شهوتها را ترك كند. سایر معصومين(ع) نيز به ما آموختند كه آزاد شويد؛ و مبارزه مهم و جهاد اکبر برای آزاد شدن از دشمن دروني است. راه تشخيص بنده بودن يا آزاد بودن اين است كه اگر به دلخواه خود عمل مي‏ كنيم، همچنان در قفس آز و طمع زندانی ايم و اگر به خواسته خدا عمل می كنيم آزاديم. روزه و ماه رمضان، برای آزاد شدن است که در هر روز از آن، با مقابله ضد خواسته های نفس، گامی بسوی آزادی بر می داریم تا از بند آنها رها شویم.

فرشتگان موكلند كه براي روزه ‏داران دعا كنند. هر فرشته درجه ‏اي دارد فرشته ‏اي موكل است براي بندگان مخلص روزه ‏دار دعا كند، غير از فرشته ‏اي است كه موكل دعا براي غير روزه ‏داران است. درجات فرشتگان و دعاهاي آنها هم تفاوت دارد. آنچه را فرشتگان براي روزه‏ داران مسئلت مي كنند، باطن روزه است. تا چه اندازه ما به باطن روزه مي ‏پردازيم كه نه تنها ظاهرمان روزه بگيرد و چيزي نخوريم و نياشاميم؛ بلكه سر و درون ما هم روزه بگيرد؟ نگذاريم خاطره ‏اي در دل خطور كند كه خدا نمي پسندد.

از امام صادق(ع) نقل شده كه، اگر كسي در روز گرمي روزه بگيرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته را موكّل مي كند تا چهره او را مسح كنند و تا هنگام افطار به او بشارت دهند و هنگام افطار خدا مي فرمايد: «عجب معطري و چه بوي خوبي داري! فرشتگانِ من شاهد باشيد كه من او را آمرزيدم». باطنِ روزه، انسان را به آنجا مي رساند كه مخاطب خدا قرار مي گيرد، اگر تاكنون مي ‏گفت «يا الله» از آن به بعد، خداوند مي فرمايد: «يا عبدى».

درباره وجه تسمیه ماه رمضان به «شهر الله» می توان گفت: چون در اين ماه «صوم الله» مطرح است و روزه مال خداست و اين ماه، ماه روزه است، ماه رمضان را «شهر الله» مي ‏نامند. در روايتی فرموده ‏اند: «نگوييد رمضان آمد، رمضان رفت، بگوييد: ماه رمضان آمد و ماه رمضان رفت؛ زيرا رمضان اسمی از اسماي مبارك خداي سبحان است». اگر انسان در شهر الله، به لقاء الله نرسد، به باطن روزه نرسيده؛ بلكه روزه‏ ای در سطح طبيعت گرفته است، پاداشی هم كه به او مي رسد در همان سطح خواهد بود.

روزه در سه بخش از زندگى انسان تأثیر گذار است: الف) اثرات تربیتى: روزه روح انسان را تلطیف و اراده انسان را قوى و غرائز او را تعدیل مى کند. ب) اثر اجتماعى روزه: روزه یک درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است زیرا افراد متمکن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درک می کنند. ج) اثر بهداشتى و درمانى روزه: در طب امروز و همچنین طب قدیم، اثر معجزه آساى امساک در درمان انواع بیمارى ها به ثبت رسیده و قابل انکار نیست از این رو پیامبر می فرماید: «صُومُوا تَصِحُّوا».

در مسلک بهائیت هر «سال» نوزده ماه و هر ماه نوزده روز دارد. بهاییان در ماه نوزدهم که «العلاء» نام دارد روزه می گیرند و «نوروز» عید فطرشان است. حکم زمان روزه از افکار «سید باب» است. او در «بیان» می گوید: «ذکر کنید خدا را در نوزده روز در آخر هر سال در حالتی که شما روزه گرفته باشید». همچنین «بهاء» در «اقدس» می گوید: «نوشتیم برای شما روزه گرفتن را در ایام معینی و قرار دادیم روز نوروز را عید برای شما ...».