این تعبیر مانند سخن نجارى است که می گوید: چوب ها را برای تهیه درب و سوزاندن جمع آوری کرده ام و تمام سعی او این است که از تمام آنها درب بسازد. در مورد انس و جن هم وقتی به آیات دیگری مانند: «جن و انس را برای عبادت خلق کرده ام» و... رجوع می کنیم، می بینیم که هدف اصلی خداوند، رسیدن همه انسانها به سعادت است چرا که اسباب سعادت را در اختیارشان گذاشته؛ اما گروهى با اعمال خویش، خود را نامزد دوزخ مى کنند، و گروهى خود را با اعمالشان، نامزد بهشت مى سازند.

در تفسیر «ضَرِیع» مفسران سخنان گوناگونى دارند. بعضى گفته اند: «نوعى خار است که در هنگام خشک شدن، آن را «ضَرِیع» مى گفتند، گیاهى است سمى که هیچ حیوانى به آن نزدیک نمى شود.»  هم چنین در در حدیثى از پیامبر(ص) نقل شده: «ضریع چیزى است در آتش دوزخ، شبیه خار، تلخ تر از صبر، متعفن تر از مردار و سوزنده تر از آتش، خداوند آن را ضریع نام نهاده است»؛ بعضى نیز گفته اند: «ضَرِیع» طعامى است ذلت آفرین که دوزخیان براى رهائى از آن، به درگاه خدا تضرع مى کنند. در نهایت این تفسیرها هیچ منافاتی با هم ندارد.

غیر از اسراری که پیامبر(ص) در آن شب، از آن آگاه شد ، این گفتگو از بحث محبت شروع مى شود و با بحث توکل و رضا و اعمالی که مقرب انسان به خدا هستند و اهمیت رسیدگی به محرومین و توجه به آخرت و دوری از دنیا و اهل آن ادامه می یابد و بعد اوصاف بهشتیان و جهنمیان مطرح می شود و ... .

روایات «معراج» به چهار گروه تقسیم می شود؛ 1- روایاتى که به خاطر متواتر بودن قطعى است، مانند؛ اصل مسأله معراج. 2- روایاتى که مشتمل بر مسائلى است که هیچ مانع عقلى از قبول آن نیست. 3- روایاتى که ظاهر آن با اصول اسلامى منافات دارد، ولى قابل توجیه است، مانند؛ دیدن برخی بهشتیان و دوزخیان. 4ـ روایاتى که مشتمل بر مطالب باطلی است که به هیچ وجه قابل قبول نیست، مانند؛ دیدن خدا.

«زقّوم» به گفته اهل لغت اسم گیاهى تلخ، بدبو و بد طعم است. هم چنین »راغب» در «مفردات» مى گوید: «زقّوم» هر نوع غذاى تنفرآمیز دوزخیان است.  از سویی قرآن نیز در توصیف «زقوم» می فرماید: «آن درختى است که از قعر جهنم مى روید! و شکوفه آن مانند کله هاى شیاطین است!»  این گونه تشبیه براى بیان نهایت زشتى و چهره تنفرآمیز آن است، زیرا انسان از چیزى که متنفر باشد در ذهن خود براى آن قیافه اى زشت و وحشتناک ترسیم مى کند.

قرآن در توصیف غذا و نوشیدنی جهنمیان مى فرماید: «آیا این نعمت هاى جاویدان و لذت بخش که بهشتیان را با آن پذیرائى مى کنند بهتر است؟ یا درخت نفرت انگیز زقوم؟!»؛ سپس در بیان ویژگی هاى «زقوم» مى گوید: «آن درختى است که از قعر جهنم مى روید! شکوفه آن مانند کله هاى شیاطین است!». بر اساس این آیات، خوردن این غذاى ناگوار و تلخ، تشنگى آور است، اما به هنگام تشنگى چه مى نوشتند؟ قرآن مى گوید: (این دوزخیان بعد از این زقوم آب داغ و کثیفى خواهند داشت». در حقیقت آن غذای دوزخیان و این نوشابه آنان است.