دلايل قرآنی طرفداران «رؤيت خداوند»

دلايل قرآنی طرفداران «رؤيت خداوند» كدامند؟

ایشان عمدتاً به سه آيه قرآن تمسك كرده‌ اند. آيه 22 سوره قيامت که می فرماید: «[در آن روز مومنین] به پروردگارشان مى نگرند». همچنین آيه 15 سوره مطففين و آيه 46 سوره بقره. عجيب اين كه به آيات ديگرى هم استدلال كرده اند كه كمترين اشاره یا دلالتى در آن ديده نمى شود؛ در حالی که این مسأله هم مخالف دليل قطعى عقل و نقل است و مستلزم جسميّت خداوند مى شود و هم ادله آنها از آيات و روايات تنها عبارات متشابهى است كه به ما دستور داده اند آنها را با محكمات بسنجيم و در پرتو آن تفسير كنيم.

دلايل روايی طرفداران «رؤيت ظاهری» خداوند

دلايل روايی طرفداران «رؤيت ظاهری» خداوند چیست؟

در روايات اهل سنت آمده كه پيغمبر(ص) فرمود: «شما بزودى پروردگار خود را مى بينيد همان گونه كه اين ماه را مى بينيد و براى ديدن او مشقّتى نداريد و ازدحامى نمى كنيد!.» در حديث ديگرى از «ابوهريره» آمده كه رسول خدا(ص) فرمود: «آيا به هنگام رؤيت ماه در شب چهارده با هم مزاحمتى داريد؟ اصحاب و ياران گفتند: نه! همه مى توانيم ماه را ببينيم بى آن كه براى ديدن آن ازدحام كنيم. فرمود: همين گونه براى مشاهده پروردگارتان در قيامت ازدحام و مزاحمتى نخواهيد كرد»، و... .

تقاضای «رويت» خداوند توسط موسی(ع)؟!

اگر مشاهده خداوند محال است، چرا حضرت موسی(علیه السلام) تقاضای «رويت» كرد؟

تقاضاي رويت از سوى جاهلان بنى اسرائيل _ كه اكثريت آنها را تشكيل مى دادند _ صورت گرفته بود نه موسی(ع)؛ و ایشان در فشار بود تا تقاضاى گروه جاهل را مطرح كند و از پيشگاه خداوند جواب بگيرد و به آنان بدهد و اگر امثال «فخر رازى» اصرار دارند كه بگويند اين تقاضا از دل حضرت موسى(ع) برخاست، به خاطر اين است كه قائل است كه خداوند قابل مشاهده است؛ وگرنه پيامبر بزرگى مثل او چنين تقاضايى را نمى كرد.

علت محال بودن «رؤيت» خداوند

چرا «رؤيت» خداوند محال است؟

لازمه رؤيت چيزى، امورى است كه هيچ يك از آنها در مورد خداوند امكان پذير نيست، مانند: جسم بودن، مكان داشتن و داراى اجزا بودن. به علاوه همه اجسام دستخوش دگرگونى و تغييرند و داراى عوارضى مانند رنگ، حجم و ابعاد هستند؛ در حالى كه واجب الوجود نه جزء دارد و نه تغييرى مى پذيرد. نه در معرض حوادث است و نه چيزى بر او عارض مى گردد. تمام اينها از صفات ممكنات است. بنابراين او نه شباهتي به اجسام دارد و نه يك امر مادى و قابل مشاهده است، نه زمانى براى او تصوّر مى شود نه مكانى و نه مى توان به او اشاره حسّى كرد.

نظر اشاعره در مورد «رؤيت» خداوند؟!

اشاعره در مسئله «رؤيت» خداوند چه عقیده ای دارند؟

اشاعره مى گويند: خداوند در عين اين كه مجرد از ماده و جسميت است قابل رؤيت است ولی اين رؤيت تنها در آخرت صورت مى گيرد، نه در دنيا و در آنجا مؤمنان، خدا را با همين چشم مادى مشاهده مى كنند! لکن اگر منظور آنها از رؤيت، رؤيت با چشمِ دل و ادارك عقل باشد، اين مطلب مورد اتفاق همه دانشمندان است و نيازى به بحث ندارد ولی اگر منظور، ديدن با چشم ظاهر است، اين معنی جز از طريق انعكاس بر شبكيه چشم مفهومى ندارد و اگر قسم سومى ادعا دارند، ادعايى مبهم و نامعقول و مطلبى است غير قابل تصور؛ چراكه تصديق بدون تصور محال است.

نفي «رؤيت خداوند» در روايات اسلامی

روايات اسلامی در مسئله «رؤيت خداوند» چه دیدگاهی ارائه می كنند؟

درباره «رؤيت خداوند»، رواياتى در نهج البلاغه و ساير منابع مربوط به اهل بيت(ع) هست كه با صراحت، رؤيت با چشم ظاهر را نفى مى كند و رؤيت با چشم دل را به جاى آن قرار مى دهد. در نهج البلاغه آمده است: ذعلب يماني از امام علي(ع) پرسيد: آيا هرگز پروردگارت را ديده اى اى اميرمؤمنان!. امام(ع) در پاسخ فرمود: آيا كسى را كه نمى بينم پرستش كنم؟! پرسيد: چگونه او را مى بينى؟ فرمود: «چشم هاى ظاهرى هرگز او را نمى بيند؛ امّا قلب ها با حقيقت ايمان وى را درك مى كنند».

استدلال فخر رازی براي اثبات «رويت» خداوند

فخر رازي براي اثبات «رويت» خداوند چه استدلالی آورده است؟

«فخر رازی» در اثبات رویت خداوند می گوید: قرآن عدم رويت را به عنوان مدح پروردگار مى گويد و اين مدح در صورتى صحيح است كه امكان رؤيت وجود داشته باشد. دليل ديگر اين كه آيه مى گويد: چشم ها او را نمى بيند، مفهوم‌اش اين است که حسّ ديگرى را (حس ششم) خداوند در آخرت مى آفريند تا به وسيله آن او را ببيند! دليل سوم اين كه «ابصار» به صيغه جمع آمده و معنايش اين است كه تمام چشم ها او را نمى بيند و مفهوم مخالف آن اين است كه بعضى از چشم ها مى تواند او را مشاهده كند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ الصّادقُ عليه السّلام :

مَنْ دَمِعَتْ عَيْنُهُ فينَا دَمْعَةً لِدَمٍ سُفِکَ لَنا اَوْ حَقٍّ لَنا نُقِصْناهُ اَوْ عِرْضٍ اُنْتُهِکَ لَنا اَوْلاَِحَدٍ مِنْ شيعَتِنا بَوَّاءهُ اللّهُ تَعالى بِها فِى الْجَنَّةِ حُقُباً.

امالى شيخ مفيد، ص 175